TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ VE ANKARA TABİP ODASI ORTAK BASIN AÇIKLAMASI YAPTI: Eylemdeki TEKEL İşçilerinin Ruhsal Durumları üzerine bir Araştırma

TEKEL işçileri ve gelecekteki diğer özelleştirme mağdurları için önerilen 4/C’ye ilişkin Bakanlar Kurulu Kararnamesi 4 Şubat 2010’da Resmi Gazetede yayınlandı. 4/C diye anılan bu uygulama işçilerin toplu iş sözleşmesi ve grev hakkından yoksun kalması, ücretlerini ve tazminatlarını düşüren, çalışma güvencelerinin olmadığı bir statüdür.

TEKEL işçilerinin kazanılmış haklarını korumak için yaptıkları protesto ve yaklaşık üç aya ulaşan Ankara TÜRK_İŞ önündeki çadırlarda kalarak yaptıkları “direnme” eylemleri, Ankara başta olmak üzere tüm Türkiye kamu vicdanında haklı görüldü, desteklendi.

Serbest piyasa sisteminin inşa sürecinin temel araçlarından birini özelleştirme uygulamaları oluşturdu. Devlet küçültülerek piyasadan elini çekmiştir, kalanını da çekmeye devam etmektedir. Devlet sağlıktan, eğitimden, sosyal güvenlik harcamalarından kaçınma kararında görünmektedir.

TEKEL işçilerinin direnme eylemleri ve kararlılıkları, yapılan tüm karşı propagandalara rağmen anlamak ve anlatmak için gösterdikleri sabır, direnç sayesinde desteklendi. Gelinen aşama bu nedenle de piyasa için değil, insanca yaşam için iş yapanların ortak kazanımları konusunda ders veren niteliktedir.

 

Ankara Tabip Odası ve Türkiye Psikiyatri Derneği demokratik kitle örgütleri olarak başta insan sağlığını, sonrasında sağlıkla ilişkili olabilecek her türden durumu kendine çalışma konusu olarak alma sorumluluğunu taşımaktadır. TEKEL İşçilerinin yaşamakta olduğu sürecin hem bedensel hem de ruhsal sağlığı ilgilendiren pek çok yönü vardır. Bundan hareketle bu çalışmada ruhsal durumla ilgili iki boyut ele alınmıştır: Türkçede karşılığını kaygı ya da endişe olarak bulabilen “anksiyete” ve “özyeterlilik inancı”. Kaygının en önemli nedeni belirsizliktir ve şiddetli anksiyete ruh sağlığı alanında müdahaleyi gerektiren bir durumdur. Buna karşılık belirli düzeyde anksiyete davranış motivasyonunu ve davranışın başarıyla sonuçlanmasını belirler. Özyeterlilik, kişinin çevresinde olup bitenler üzerinde etkili olabilecek biçimde bir edimi başlatıp sonuç alıncaya kadar sürdürebileceğine olan inancı olarak tanımlanmıştır. Yüksek bir “özyeterlilik” başarıyı, en önemlisi kişisel gelişim ve becerilerin çeşitlenmesini sağlar. Araştırmamızda bu iki psikolojik boyutun bazı ölçekler aracılığıyla ölçümü ve nitel yöntem kullanılarak işçilerin bu süreci nasıl yaşadıklarına ilişkin durum saptaması amaçlanmıştır.

Halen Ankara-Sakarya’da kurulmuş olan Çadırkent’te eylemleri sürmekte olan toplam 542 TEKEL işçisine ulaşılmış ve burada sunulan ilk veriler bu örneklem üzerinden elde edilmiştir.

 

İlk bulgularımız aşağıdaki tablolarda verilmiştir:

Tablo 1 - Eylemdeki TEKEL İşçilerinin sosyodemografik profili-1

 

 

 

 

Tablo 2 - Eylemdeki TEKEL İşçilerinin sosyodemografik profili-2

*Ailede çalışan kişi sayısı birden fazla olabilir.

 

 

 

Tablo 3 - Eylemdeki TEKEL İşçilerinin anksiyete ve özyeterlilik düzeyleri ve diğer çalışmalarla karşılaştırmalar

 

 

Açık uçlu sorulara verilen yanıtlarda çoğunlukla çocuklar ve aileler için yaşanan endişe, dayanışma, direniş, değişim, kararlılık ve birlikte hareket etmenin verdiği güç temalı cümlelere rastlanmıştır.

Bulgularımıza göre Sürekli Kaygı Ölçeği ile elde edilen anksiyete ortalama puanlarının benzer yöntemle yapılan diğer çalışmaların (Tablo 3) bulgularıyla benzer olarak normal sınırlarda, hatta daha düşük bulunması, buna ek olarak bu araştırmada özyeterlilik düzeyinin diğer çalışmalarda elde edilenlerden yüksek bulunmuş olması dikkat çekicidir. Bu bulgular, öncelikle üç aya yakın bir süredir aynı ortamda her türlü olumsuz yaşam koşulları ve güçlüklere rağmen yaşamı paylaşmanın ve dayanışmanın bir sonucu olarak değerlendirilebilir.        İkinci olarak Tekel işçilerinin sürdürdükleri direnişin genel olarak kamuoyunda olumlu algılanması, buna bağlı olarak çeşitli toplum kesimlerinden gelen ve giderek artan biçimde işçilere ulaşan sosyal destek sistemlerinin etkisine bağlanabilir. Ruhsal travma ile ilgili araştırmalar stresli yaşam olaylarına bağlı olarak ruhsal tepkilerin ortaya çıkması, bu tepkilerin ruhsal bozukluğa dönüşmesi, ya da süreğenleşmesinde sosyal destek sistemlerinin yetersizliğinin önemli rolü olduğunu göstermiştir. Bu bağlamda giderek artan sosyal desteğin anksiyetenin azalması ve öz yeterlik inancının artışında önemli olduğu görülmektedir.

Üçüncü olarak örgütlü olmak ve TEKEL İşçilerinin oluşturmuş oldukları gibi ortak sınıf paydasında bir dayanışma kültürünün yarattığı, anksiyetenin en önemli nedeni olan belirsizlikle baş etme kararlılıklarına bağlanabilir. Sonuç olarak ilk bulgularımız, söz konusu örgütlü eylemlilik sürecinin kişilerin hem bir arada hem de bireysel olarak sorunlarla mücadele edebileceklerine olan inancını arttırdığı düşündürmektedir. Araştırmamızda bu değerlendirmememizi destekleyen nitel bulgular mevcuttur.

Tam tersine örgütsüz olmanın ve örgütlenme eksikliğinin, bunun yanında toplumsallaşma olanaklarının yetersizliğinin dağınıklık, karmaşa ve belirsizliğe yol açarak anksiyete ve buna bağlı ortaya çıkabilecek patolojik davranış biçimlerini besleyeceği, bu durumun toplumsal yansımalarının çok vahim sonuçlara yol açacağı öngörülebilir.

  

Duruma razı olmasak bile görmezden gelmenin yanlışta ortaklaşmak olduğunu düşünüyoruz. Sözünü ettiğimiz yanlış, eğitim sağlık, üretim, sanayi, tarım, hayvancılık alanında olan ne varsa kamu yararı yerine piyasanın hizmetine özel hale getirilmeyi kapsamaktadır. TEKEL işçisi kendisi için ne istiyorsa hepimiz için ister durumundadır. Toplumsal barış ve güvenli gelecek için yan yana durmak insanım diyen için zorunluluk, sendikalar, demokratik kitle örgütleri için sorumluluktur. Bu sorumluluk ve zorunluluk aynı zamanda kamu erkine aittir.

 
Prof. Dr. Gülriz Ersöz                   Doç. Dr. İnci Özgür İlhan             Yrd. Doç. Dr. Fatma Yıldırım              Doç. Dr. Burhanettin Kaya           
Ankara Tabip Odası Başkanı       Ankara Tabip Odası                     Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesi        Türkiye Psikiyatri Derneği