I. PSİKİYATRİ UZMANLIK EĞİTİMİ PROGRAMI
A. Programın Amacı Psikiyatri uzmanlık eğitiminin amacı, psikiyatri alanında yüksek düzeyde bir klinik yeterliğin geliştirilmesidir. Psikiyatri uzmanlık eğitimi programını tamamlamış olanların, psikiyatrik bozukluklar ve ilişkili tıbbi bozuklukların etiyolojisi, patogenezi, tanısı, tedavisi, bakımı ve önlenmesi hakkında yeterli bir kuramsal temel ve klinik deneyime sahip olmaları hedeflenir. Program, psikiyatri uzmanlık öğrencisine hekimlik rolü ile ilişkili alanlarda da (sağlık alanında danışman, hukuk sorunlarında bilirkişi, halk eğitmeni, klinik ya da hastane yöneticisi vb.) yeterlik sağlamalıdır. Bir yandan da, kişi, uzmanlık eğitimini gücünü, sınırlarını ve mesleki gelişimini sürdürmenin gerekliliğini farkında olarak tamamlamalıdır.
B. Programın Niteliği Program, açık bir biçimde tanımlanmalı, özgül ve geçerli öğrenme hedefleri içermelidir. Bu öğrenme hedefleri kuramsal içerik, beceri ve tutumlar olarak tanımlanmalıdır. Eğitim programının niteliği, kendini, uzmanlık öğrencisinin psikiyatrik bozuklukları biyolojik, psikolojik ve sosyokültürel yaklaşımlar çerçevesinde kavramsallaştırması ve öykü alma, tanı koyma, tedavi planlama ve hasta takibini gerçekleştirmesinde gösterir. Bu alanlarda “tam yeterliliğe dayalı” bir uzmanlık eğitiminin verilmesi programın temel hedefi olmalıdır.
Uzmanlık eğitiminin niteliğinin değerlendirilmesinde klinik kayıtlar önemli bir yer tutar. Klinik kayıtlar, uzmanlık öğrencileri tarafından kaydedilen yeterli bir öykü, ruhsal durum muayenesi, fizik ve nörolojik muayeneler, yeterli bir tedavi planı, düzgün tutulan hastalık gelişim notları, gerçekleştirilen tanı ve tedavi işlemleri ve epikrizi içermelidir. Her kurumun, kayıtların süpervizyon ve eğitimsel amaçlar için düzenli olarak gözden geçirildiğini temin eden bir işleyişi ve buna uygun bir altyapısı olmalıdır.
Psikiyatri uzmanlık eğitimi programının özünü, (1) dersler, düzenli olarak programlanmış seminer, konferans, panel gibi "kuramsal eğitim"; (2) uzmanlık öğrencisine, eğitim süresi boyunca, süpervizyon altında, hasta takibiyle ilgili klinik deneyim, beceri ve tutum kazandırmaya yönelik "uygulamalı eğitim" oluşturur. Eğitimin bu iki bileşeniyle, bilgi edinmenin yanısıra, uygulama becerileri kazandırılmalı ve tutum değişiklikleri sağlanmalıdır.
Eğitim etkinlikleri uzmanlık öğrencisinin zaman ve enerjisini kullanımında önceliğe sahip olmalı; uzmanlık öğrencisinin klinik sorumlulukları, eğitim amaçlarını engelleyecek düzeyde olmamalıdır.
C. Psikiyatri Uzmanlık Eğitiminin Temel Alanları Uzmanlık eğitimi programı yeterli düzeyde ve sistemli olarak, psikiyatriyle ilgili olabilecek temel tıp bilimlerinden gelen yeni bilgileri (nörobilim, genetik vb.) ve biyolojik yaklaşımların yanısıra psikoloji, sosyoloji, antropoloji gibi sosyal ve davranış bilimlerinden temel bilgiyi içermelidir. Eğitim programı aynı zamanda, tıp ve psikiyatri etiği konusunda bir temel oluşturmalıdır. Bu altyapının üzerine eklenecek olan diğer klinik bilimlerle (nöroloji, klinik genetik, acil tıp, endokrin vb.) bütünlenmiş "klinik psikiyatri uygulamaları" daha da verimli olacaktır. Program, psikiyatri alt alanlarının (konsültasyon-liyezon psikiyatrisi, geriyatrik psikiyatri, adli psikiyatri, bağımlılık psikiyatrisi, sosyal psikiyatri vb.) tümünü kapsamalıdır. Uzmanlık öğrencileri en az bir psikoterapi yöntemini kullanabilir halde yetiştirilmelidir.
Bu şekilde hastalara biyopsikososyal açıdan bütüncül yaklaşabilen, farklı tedavi modelllerini birleştirebilen uzmanların yetişmesi mümkün olacaktır.
D. Kuramsal Eğitim Kuramsal eğitim, eğitim ilkeleri üzerinde şekillendirilmiş düzenli bir program temelinde uygulanmalı ve uzmanlık öğrencilerini eğitim sürecinde mesleki gelişim düzeylerine uygun konularla karşı karşıya getirmelidir.
Kuramsal eğitim, 4 yıl boyunca, haftada en az 4 saat, sistemli ve yapılandırılmış bir didaktik eğitimi (dersler, seminerler vb.) içermelidir. Kuramsal eğitim konuları eğiticiler tarafından güncel bilgilerden derlenerek aktarılmalıdır.
Ekip toplantıları, klinik olgu sunumları, dergi klüpleri ve konuk konuşmacılar tarafından verilen seminerler, eğitim programına eklenmesi uygun olan yardımcı unsurlar olarak kabul edilmeli; ancak kuramsal eğitimin yerini almamalıdır.
Kuramsal eğitimde, eğiticiler ve uzmanlık öğrencilerinin katıldığı klinik olgu sunumu ve tartışması toplantıları ayrı bir önem taşır. Bu tür uygulamalar, sunulan olgunun tanı ve tedavisinde yer alan kuramsal ve uygulamaya dönük konuların ele alınması ve tartışılması bakımından zengin deneyimler içerecektir.
Kuramsal eğitim içinde psikoterapi eğitimi yer almalı ve en az haftada bir saat olmak üzere toplam 120 saatlik, ağırlıklı olarak psikodinamik ve/veya bilişsel-davranışçı kuramların ele alındığı kuramsal kurslar düzenlenmelidir.
Çekirdek kuramsal eğitim programı Ek 1’de verildiği gibi (kuramsal eğitimin konuları, saatleri ve yıllara göre dağılımı verilmiştir) uzmanlık eğitiminin ilk üç yılı için, Dünya Psikiyatri Birliği'nin (DPB) önerileri doğrultusunda uygulanmalıdır.
E. Uygulamalı Eğitim Uygulamalı eğitimde, psikiyatri uzmanlarında olması gereken becerilere yönelik "tam yeterlik“in kazanılması hedeflenir (Ek 2). Tam yeterlik, bir becerinin "bütün aşamaları ya da evrelerinde" hatasız-eksiksiz biçimde yapılması amaçlanarak, tekrar tekrar aynı becerinin gösterilmesiyle kazanılır. Başka bir deyişle, tam yeterlik beceride otomatizmanın kazanılması demektir. Bu amaçla her beceri için eğitim programında ayrı bir zaman ayrılmalı ve her birinin üzerinde ayrı ayrı durulmalıdır.
Bir psikiyatri uzmanlık öğrencisinin meslek etiği ve profesyonellik adına kazanması gereken tutumlar listelenmiştir (Ek 3). Bu tutumların kazanılmasında kurum kültürünün ve eğitmenlerin model alınması, usta-çırak ilişkisi ve süpervizyon süreçleri anahtar eğitim yöntemleridir. Gerektiğinde bu konulara yönelik kuramsal sunumlarla da desteklenmelidir.
1. Uygulamalı eğitimde temel özellikler a) Hasta takibinde artan derecelerde klinik sorumluluk Klinik servisler, uzmanlık öğrencilerinin belli bir orandaki hastanın takibinden birinci derecede sorumlu olacakları ve yeterli düzeyde süpervizyon alacakları şekilde düzenlenmeli; sorumluluğun derecesi ve biçimi uzmanlık öğrencisinin eğitiminde ilerlemesiyle koşut olmalıdır.
Uzmanlık öğrencilerine, son yıl içinde, tercihan 2-4 ay süreyle, servis sorumluluğunu üstlenecekleri ve hasta takibinin yanı sıra yöneticilik, danışmanlık vb. beceri ve tutumlarını geliştirme ve uygulama olanağı bulacakları bir dönem sağlanmalıdır.
b) Yeterli sayı ve çeşitlilikte hasta a. Uzmanlık öğrencileri, psikiyatrik hastalıkların temel kategorilerinden, akut ve kronik hastalığı olan yeterli sayıda ve çeşitlilikteki hastanın tanısının konulması ve tedavisinden birinci derecede sorumlu olmalıdır.
b. Uzmanlık öğrencileri, her iki cinsiyetten, çocukluktan yaşlılığa kadar çeşitli yaş gruplarından ve farklı sosyal ve ekonomik katmanlardan hastaların değerlendirmesi ve tedavisinde, süpervizyon altında beceri eğitimi alarak deneyim kazanmalıdır.
c. Uzmanlık öğrencilerinin herhangi bir zamanda birinci derecede sorumlu oldukları hastaların sayısı, her hastanın ayrıntılı olarak incelenmesine izin verecek, her hastaya uygun tedaviyi sağlayacak ve eğitim programının diğer konularında kendine yeterli zaman bırakacak kadar az, aynı zamanda klinik deneyimlerin yeterli derinliği ve çeşitliliğini sağlayacak kadar da çok olmalıdır.
c) Bireysel süpervizyon Hastaların süpervizyon altında klinik takibi uygulamalı eğitimin özünü oluşturur. Uygulamalı eğitim, normal klinik çalışmayla birlikte giden bir klinik süpervizyon içermelidir.
Her uzmanlık öğrencisi eğitim seminerleri ve vizitlerine ek olarak, haftada en az bir saat, yılda en az 40 saat olmak üzere bireysel eğitim süpervizyonu almalı ve süpervizyonlar düzenli bir program dahilinde uygulanmalıdır.
2. Uygulamalı eğitimin temel alanları a. Yatan hastalarda deneyim Uzmanlık öğrencileri, 5 yıllık bir eğitim programında, 12 aydan az, 24 aydan fazla olmayacak şekilde, yatan hastaların tanı ve tedavisinden sorumlu olmalıdır.
b. Ayaktan hastalarda deneyim Uzmanlık öğrencileri, kısa ve uzun süreli hasta takibini içeren ayaktan hasta tedavisi programında, düzenli bir süpervizyon altında, psikodinamik, bilişsel-davranışsal ve biyolojik yaklaşımları kullanarak en az 16 ay geçirmelidir. Uzun süreli ayaktan hasta tedavisi deneyimleri, bir yıl ya da daha uzun bir süre için, süpervizyon altında, en az haftada bir görülen, yeterli sayıda hastayı içermelidir.
c. Konsültasyon-liyezon psikiyatrisi Uzmanlık öğrencileri, konsültasyon-liyezon psikiyatrisinde en az 4 ay süreyle beceri edinmeli ve deneyim kazanmalıdır. Bu deneyimin belirli bir kısmının ayaktan hasta tedavisi şeklinde olması tercih edilir.
d. Acil psikiyatri Uzmanlık öğrencileri, acil psikiyatri alanında deneyimli bir eğiticinin yönetiminde, psikiyatrik acil servislere başvuran hastaların değerlendirme ve tedavi süreçlerine katılmalıdır. Acil psikiyatri deneyimi, intihara eğilimli ve fiziksel şiddet gösterme potansiyeli taşıyan hastalarla ilişki kurmayı ve de bu hastaların tedavisini içermelidir.
e. Yaşlılık psikiyatrisi Uzmanlık öğrencileri, tanı ve tedavi konusunda sorumluluğu üstlenerek çeşitli psikiyatrik bozuklukları olan yaşlı hastalarla beceri ve deneyim kazanmalıdır.
f. Alkol-madde kötüye kullanımı / bağımlılığı Uzmanlık öğrencileri alkol-madde kötüye kullanımı/bağımlılığı konusunda, arındırma ve uzun süreli tedaviyi içerecek şekilde beceri ve deneyim kazanmalıdır.
g. Adli psikiyatri Uzmanlık öğrencileri, adli psikiyatri hastalarının ele alınması konusunda, hukuksal işlemler ve adli rapor yazma konusunda beceri ve deneyim kazanmalıdır.
3. Psikoterapi Psikoterapi eğitiminde gereklilikler; psikoterapötik görüşme becerilerini geliştirme, psikiyatrik bozukluğun psikoterapötik formülasyonunu yapabilme, en az 5 olguya kısa süreli psikoterapi (12-16 seans), en az 1 olguya uzun süreli psikoterapi (en az 40 seans) uygulamayı içerir.
Uzmanlık öğrencileri, öncelikle bilişsel-davranışçı ve psikodinamik terapilerde beceri-tutum edinmeli ve deneyim kazanmalıdır. Ayrıca, eğitim programında grup terapisi, aile ya da eş terapisi gibi psikoterapötik yaklaşımlara da yer verilebilir.
Psikoterapi süpervizyonları, en az yarısı veya daha fazlası bireysel olacak biçimde, en az 100 saat olmalıdır.
F. Psikiyatri Dışı Rotasyonlar Psikiyatri dışı rotasyonlar Nöroloji, Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi, Acil Tıp rotasyonu ve Seçmeli Rotasyon olarak belirlenmelidir.
a. Nöroloji Rotasyonu Nöroloji rotasyonunun süresi 6 ay olmalıdır. Rotasyonun yapıldığı birimlerde aşağıdaki hedeflere yönelik eğitsel düzenlemeler yapılmalıdır:
6 aylık rotasyon süresinin 3 ayı klinikte, 3 ayı poliklinikte geçirilmelidir. Poliklinik rotasyonu sırasında psikiyatri uzmanlık öğrencisi, dönemler halinde, nöropsikiyatrik hastalıklar (demans), epilepsi, hareket bozuklukları ve multipl skleroz hastalarının görüldüğü birimlerde çalışmalıdır.
Kuramsal eğitim: Kuramsal öğrenme hedeflerine (Ek 1) uygun en az 24 saatlik bir didaktik eğitim programı (demans, epilepsi, hareket bozuklukları, serebrovasküler olay, demiyelizan hastalıklar, baş ağrısı ve hareket bozukluklarının etiyoloji, tanı ve tedavisi, nöroanatomi, beyin görüntüleme) nöroloji eğiticileri tarafından sağlanmalıdır.
Beceri eğitimi: Psikiyatri uzmanlık öğrencisi tam ve sistematik bir nörolojik muayene yapabilmeli, nörolojik hastalıkların tanısını koyup, ayırıcı tanısını yapabilmeli, beyin manyetik rezonans ve bilgisayarlı tomografilerini değerlendirebilmelidir.
b. Acil Tıp Rotasyonu Acil tıp rotasyonu Acil Tıp Kliniğinde ya da İç Hastalıkları Kliniğinin Acil Servisinde 2 ay süreli olarak yapılmalıdır. Rotasyon sırasında rotasyonun yapıldığı birimde aşağıdaki hedeflere yönelik eğitsel düzenlemeler yapılmalıdır:
Ağırlıklı olarak beceri eğitimi olmak üzere kuramsal ve beceri eğitimin verilerek psikiyatri uzmanlık öğrencisinin; (1) tıbbi acil durumları psikiyatrik acil durumlardan ayırt etmesi, (2) tıbbi acil durumlara müdahalede bulunması, (3) kardiyopulmoner resüsitasyonu öğrenmesi, (4) travma hastasına ilk müdahaleyi gerçekleştirmesi, (5) psikiyatrik hastalarda çıkabilecek tıbbi acil durumlara müdahale etmesi, (6) acil servis koşullarında hasta ve yakınlarıyla iletişim kurma ve onları bilgilendirme becerisini kazanması sağlanmalıdır.
c. Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Rotasyonu Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi rotasyonu 4 ay süreli olmalı ve rotasyonun yapıldığı birimlerde aşağıdaki hedeflere yönelik eğitsel düzenlemeler yapılmalıdır:
Kuramsal eğitim: Psikiyatri uzmanlık öğrencisine; (1) Çocuk ve ergen hastanın psikiyatrik değerlendirilmesi ve biyopsikososyal formülasyonu, (2) Gelişim kuramları, (3) Aile dinamiklerinin değerlendirilmesi, (4) Çocukluk çağı ruhsal bozukluklarında etiyoloji, tanı, ayırıcı tanı ve tedavisi konularında, 12-16 saatlik bir didaktik eğitim programı sağlanmalıdır.
Beceri eğitimi: Psikiyatri uzmanlık öğrencisi; (1) Çocukla yaşına uygun görüşme yapabilmeli, (2) Hastaları ve aileleri dinleyip anlayabilmeli ve sözel olmayan iletişime dikkat edebilmeli, (3) Hastalarla ilişkide güven, dürüstlük, açıklık ve rahatlık duyguları yaratarak terapötik ittifakı geliştirebilmeli ve sürdürebilmeli, (4) Aile içi ilişkileri değerlendirebilmeli, ebeveynlerdeki işlev bozukluğu gösteren/patolojik davranış kalıplarını belirleyebilmeli ve bunlara müdahale edebilmelidir.
d. Seçmeli Rotasyon Bu rotasyonun hedefi tıpta uzmanlık öğrencisinin ilgi duyduğu ya da kendini eksik hissettiği ve seçimini kendisinin yaptığı konu ya da alanlarda, gönüllü olarak, derinlemesine bilgi edinmesini ve çalışmasını sağlamaktır. Uzmanlık öğrencisi eğitim sorumlusuyla bilgisi dahilinde, rotasyon süresine uygun bir eğitim programı (kuramsal ve uygulamalı) düzenlenir. Seçmeli rotasyon süresi kurumun olanakları ve çalışma düzeni dikkate alınarak 1-2 ay olmalıdır.
II. PSİKİYATRİ UZMANLIK EĞİTİMİ PROGRAMININ UYGULANMASI
A. Eğiticiler ve Programın Yönetimi 1. Uzmanlık eğitim programı, en azından 5 yıldan beri etkin olarak eğitim sürecinde yer alan eğitici konumundaki bir psikiyatristin yönetimi altında yürütülmelidir. Uzmanlık programı yöneticisi, zamanının en az yarısını eğitim programının yönetimine ve bu konuyla ilgili çalışmalara vermelidir.
2. Uzmanlık eğitimi programının yöneticisinin altında, öğretim üyelerinden ve uzmanlık öğrencileri temsilcisinden oluşan ve eğitim politikasını belirleyen bir komite bulunmalıdır. Eğitim komitesi, uzmanlık eğitimi programının planlanması, geliştirilmesi, uygulanması ve değerlendirilmesi aşamalarının her birine etkin olarak katılmalıdır.
3. Eğitim komitesi her yıl düzenli bir biçimde eğitilenlerin tümünden anonim olarak yazılı geri bildirimler almalıdır. Geri bildirimler, eğitim programının biçim ve içeriğini, niteliğini ve uygulanabilirliğini; eğiticilerin niteliklerini ve katılımlarını; eğitim ortamının yeterliğini sorgulamalıdır. Eğitim komitesi elde edilen verilerin kurumsal olarak tartışılmasını ve gereken önlemlerin alınmasını sağlamalıdır.
4. Eğitim kurumunda, uzmanlık eğitimi programına katılan ve psikiyatrik uygulamaların geniş bir yelpazesinde deneyim kazanmış yeterli sayıda eğitici bulunmalıdır. Eğitici sayısı, eğitim alanın kişisel olarak yakından izlenmesini sağlamak ve yeterli düzeyde süpervizyonunu temin etmek için, eğitim alanların sayısıyla orantılı olmalıdır. Eğiticiler, eğitim programına düzenli ve sistemli olarak katılmalı ve uzmanlık öğrencisi tanı ya da tedaviye ilişkin bir sorunla karşılaştığında süpervizyon vermeye hazır olmalıdır.
B. Yeterliğin Değerlendirilmesi 1. Her uzmanlık öğrencisinin gelişimi, sistemli ve düzenli olarak değerlendirilmelidir. Bu amaçla uzmanlık öğrencileri, eğitim programı çerçevesinde seçilen olguların kayıtlarını tutmalı ve bu kayıtlar program yöneticisi tarafından periyodik olarak gözden geçirilmelidir. Uzmanlık öğrencileri tarafından tutulan kayıtlar, eğitim programının gerekliliklerinin karşılanıp karşılanmadığını göstermesi açısından önemlidir.
2. Her uzmanlık öğrencisiyle yeterli sıklık, süre ve derinlikte, eğitim amaçlarına uygunluğun dikkate alındığı, mesleki gelişimi değerlendirme oturumları yapılmalıdır. En azından 6 ayda bir yapılması uygun olan bu oturumlarda, uzmanlık öğrencisine programı ve eğitim kurumunu değerlendirme olanağı verilmelidir.
3. Uzmanlık öğrencilerine eğitim sürecinin her yıl kuramsal bilgi ve klinik becerileri sınamaya yönelik yazılı ve uygulamalı ara sınavlar yapılmalıdır. Uygulamalı sınavlar kazanılması hedeflenen becerilere ve tutumlara yönelik olarak yapılmalı ve nesnel olmalıdır. Bu tür bir eğitim etkinliği, eğitim alanların mesleki gelişim düzeylerini belirlemeye yardımcı olacağı kadar, eğitim programının niteliği ve amaca uygun olarak işleyip işlemediği konusunda da geri bildirim olanağı sağlayacaktır.
C. Uzmanlık Öğrencileri 1. Uzmanlık öğrencileri, eğitim programına düzenli olarak katılmalı; bir yandan kuramsal kursları izleyerek, diğer yandan yeterli sayıdaki yatan ve ayaktan hastanın tedavisinde yer alarak ve yeterli çeşitlilik ve sayıdaki uygulamaya dönük işlemleri gerçekleştirerek müfredatta tanımlanan beceri-tutumları edinmeli ve psikiyatri alanında deneyim kazanmalıdırlar.
2. Uzmanlık öğrencileri, hastalarla iletişim kurma, uluslararası literatürü izleme ve yabancı meslektaşlarıyla iletişim kurma açısından yeterli dil becerilerine sahip olmalıdırlar.
3. Uzmanlık öğrencileri tarafından tutulan klinik kayıtlar, yeterli bir hastalık öyküsü, çok iyi bir ruhsal durum, fizik ve nörolojik muayene bulguları, yeterli bir tedavi planı, hastalığın gidişine ilişkin düzenli notlar ve epikriz içermelidir.
4. Uzmanlık öğrencilerinin klinik etkinliklerinin kaydedildiği bir asistan karnesi olmalıdır.
D. Uzmanlık Eğitimi Kayıt Belgesi (Asistan Karnesi) Uzmanlık eğitimi kayıt belgesi, uzmanlık öğrencisinin uzmanlık eğitiminden en yüksek düzeyde yararlanması temin etmek üzere geliştirilmiş olan, kişisel bir eğitim dosyasıdır. Uzmanlık eğitimi kayıt belgesinin sahibi uzmanlık öğrencisidir. Uzmanlık eğitimi kayıt belgesi, eğitimin kalitesini yükseltmek üzere eğitim veren ile eğitim alan arasında gerçekleştirilen karşılıklı bir taahhüt olarak alınmalıdır. Uzmanlık eğitimi kayıt belgesinin temel amacı, uzmanlık öğrencisinin eğitimininin, fikir birliği sağlanmış öğrenme hedefleri doğrultusunda, kayıt tutularak desteklenmesidir. İkinci olarak, uzmanlık eğitimi kayıt belgesi, uzmanlık eğitimi programının uzmanlık öğrencisi ve eğitim kurumu tarafından tamamlanmış olduğunu teyit eder. Uzmanlık eğitimi kayıt belgesi uzmanlık öğrencisini değerlendirmek için kullanılmaz.
Uzmanlık eğitimi kayıt belgesininin içeriği Uzmanlık eğitimi kayıt belgesinde her eğitim etkinliği için şunlar olmalıdır: a. Birim, süre, olgu sayısı, görevler, süpervizyon verenin adı
b. Eğitim sürecinin başlangıcında eğitim veren ile uzmanlık öğrencisi arasında eğitim hedeflerinin saptanması ve eğitim sürecinin sonunda eğitimin değerlendirilmesi
Uzmanlık eğitimi kayıt belgesinin şu bölümlerden oluşması önerilir: I. Eğitimin Zorunlu Öğeleri 1. Tedavi ortamı (erişkin, ileri yaş, madde kötüye kullanımı)
a. Yatan hasta: Akut, orta ve uzun süreli
b. Ayaktan hasta
c. Liyezon-konsültasyon psikiyatrisi
d. Acil psikiyatri
2. Süpervizyon
a. Tedavi (hasta yönelimli)
b. Eğitim (uzmanlık öğrencisi yönelimli)
3. Psikoterapi eğitimi
a. Kuramsal eğitim
b. Süpervizyon
4. Genel kuramsal eğitim
II. Diğer Klinik Eğitim Etkinlikleri 1. Gelişim psikiyatrisi, Adli Psikiyatri, İdari Psikiyatri
2. Laboratuvar, psikolojik testler
3. Diğer
III. Kurum Dışındaki Kurslar ve Çalışma Grupları IV. Araştırma Uygulamaları
V. Poster, Sözel Sunumlar ve Yayınlar
VI. TTB Tarafından Kredilendirilen Kongre ve Sempozyum Katılımları
VII. Yurtdışında Eğitim Etkinliklerine Katılım
VIII. Diğer Eğitim Etkinlikleriyle İlgili Deneyimler
E. Eğitim Veren Kurumların Nitelikleri 1. Eğitim veren kurumlar, uzmanlık öğrencilerinin ekip anlayışı içinde becerilerini geliştirmesine olanak verecek şekilde, yeterli düzeyde ve tam gün eğitim vermelidir.
2. Kurumsal yapılanmada, psikiyatri içi disiplinler, uzmanlık öğrencisinin temel alanlarda yeterli eğitimi almasına ve ekip anlayışı içinde becerilerini geliştirmesine olanak verecek bir işlerlikte mevcut olmalıdır.
3. Bir eğitim kurumunda, temel alanlarda eğitim kurumsal olanaklardaki yetersizlikler nedeniyle verilemediğinde, kurumlar arası rotasyonlar gündeme gelmelidir.
4.Eğitim kurumunda, uzmanlık eğitiminin başarılı biçimde uygulanabilmesi için aşağıda belirtilen fiziksel olanaklar mevcut olmalıdır:
a. Uzmanlık öğrencilerinin programın amaç ve hedeflerine ulaşabilmeleri için, yeterli sayıda ve çeşitlilikte ayaktan ve yatan hasta akışına imkan veren ve muayene, tanı ve tedavi işlemlerinin uygulandığı özel olarak ayrılmış ve yeterli donanıma sahip mekanlar,
b. Olumlu bir eğitim ortamı yaratabilmek için uzmanlık öğrencilerinin rahatça bilgi kaynaklarına ulaşabilecekleri ve çalışabilecekleri ortamlar (asistan odası, nöbet odası ve internet erişimi),
c. Seminerler, dersler ve diğer eğitim uygulamaları için ayrılmış yeterli mekan ve donanım,
d. Tepegöz, slayt makinası ve teknolojik gelişmelere uygun işitsel-görsel öğretim gereçleri,
e. Ulusal ve uluslararası literatüre ulaşmayı sağlayacak bir kütüphane ve "çevrim-içi" veri tabanlarına erişim olanakları.
5. Eğitim veren kurumda, niteliği temin eden bir iç sistem; etik komiteler ve ilaç komiteleri gibi nitelik denetimini sağlayan kurullar mevcut olmalıdır.
Ek 1. Çekirdek Kuramsal Eğitim Programının konuları, saatleri ve yıllara göre dağılımı
Ek 2. Tam yeterlik düzeyinde edinilmesi gereken “çekirdek beceriler” listesi 1. Tam bir psikiyatrik değerlendirme yapma becerisini geliştirmek
· DSM/ICD sistemlerine uygun biçimde ayırıcı tanısını yapabilmek
· Hastanın tanısı ve ele alınmasında nörobiyolojik, fenomenolojik, psikolojik ve sosyokültürel yönlerini de kapsayan bütüncül bir olgu formülasyonu yapabilmek
· Uygun laboratuvar, görüntüleme, tıbbi ve psikolojik incelemeleri kapsayan bir değerlendirme planı oluşturabilmek.
· Biyolojik, psikolojik ve sosyokültürel alanlara yönelik kapsamlı bir tedavi planı yapabilmek
2. Bireylerin ruhsal rahatsızlıklarla baş edebilmek için kullandıkları biyolojik, psikolojik, toplumsal ve manevi düzenekleri “belirleyebilmek” ve uygun müdahalelerde bulunabilmek
· Hastalıkların nedenleri hakkındaki inançları sorgulama alışkanlığı geliştirmek
· Ego savunma mekanizmalarını tanıyabilmek
· Başa çıkma mekanizmalarını belirlemek
· Bireysel ve toplumsal desteklerini tanımlayabilmek
3. Psikiyatrik değerlendirme temelinde hastanın kendisine ya da başkasına zarar verme potansiyelini kapsamlı biçimde değerlendirebilmek
· Riskleri değerlendirebilmek
· Bu riskleri en aza indirebilecek müdahaleleri yapabilmek
· Rıza dışı tedavi standartlarını ve işlemlerini bilmek
· Acil tedavi planları yapabilmek
· Kendine ya da çevreye zarar vermeyi önleyecek yöntemleri uygulayabilmek
4. Terapötik görüşmeleri yürütebilmek
· Terapötik teknikleri (örneğin destekleyici müdahaleler) kullanarak klinik açıdan gerekli materyali derleyebilme ve kullanabilme becerisini edinmek
· Biyolojik ve sosyokültürel tedavilerin yanında “bireysel, grup ve aile terapilerini” yürütebilmek
5. Kapsamlı psikiyatrik değerlendirme sonucunda psikiyatrik bozuklukları tanıyabilme ve tedavi edebilme becerisini gösterebilmek
· Psikiyatrik bozuklukların etiyolojileri, risk etkenleri, patogenezleri ve temel tanı ölçütlerini bilmek
· Değişik biçimlerdeki psikiyatrik bozuklukları değerlendirebilmek, gerektiğinde araştırabilmek
· Temel değerlendirme ölçeklerini (Mini Mental Durum Muayenesi Kısa Psikiyatrik Değerlendirme Ölçeği, Hamilton Depresyon Derecelendirme Ölçeği, Hamilton Anksiyete Derecelendirme Ölçeği) doğru olarak kullanabilmeli ve yorumlayabilmeli
· Biyopsikososyal değerlendirme sonucunda tanıya ve hastanın sorunlarına uygun tedaviyi seçmek ve uygulamak
· Anestezi ile EKT uygulaması yapabilmek
6. Psikodinamik psikoterapi yürütebilme becerisi
· Psikodinamik psikoterapötik tedaviye uygun olabilecek hastaları ve başvuru sorunlarını tanıyabilmek
· Hastayı açık ve saklı anlamlar açısından dinleyebilmek
· Hastalarla oluşan klinik durumla ilişkili olabilecek kendi davranışlarını ve psikolojik deneyimlerini gözlemleyebilmek ve analiz edebilmek
· Hastanın geçmişindeki önemli kişilerle olan ilişkilerindeki iletişim ve davranış kalıplarını belirleyebilmek
· Hastaların kendilerini anlamasını artıracak destekleyici ve/veya yorumlayıcı teknikleri kullanarak müdahale edebilmek
7. Bilişsel-davranışçı terapi yürütebilme becerileri
· Hastanın sorunlarını çarpıtılmış düşünceler ve bilişsel şemalara ait terimler ile formüle edebilmek.
· Ev ödevleri vermek de dahil olmak üzere, destekleyici, eğitsel, işbirliğine yönelik ve direktif öğeleri uygun bir bileşimde kullanarak terapötik bir ilişki kurabilmek
· Kendi kendini gözlemleme araçları kullanarak otomatik düşüncelerin ve irrasyonel inançların belirlenmesinde ve de böylesi düşünceler ile sorun yaratıcı duygu ve davranışlar arasındaki bağlantıyı anlamada hastaya yardım etmek
· Değer biçme, gerçeği değerlendirme ve düşünceyi durdurma yöntemlerini kullanarak işlev bozukluğu olan düşünceleri değiştirmek için hastaya yardım etmek
· Davranışçı teknikleri (gevşeme eğitimi vb.) uygun biçimde kullanabilmek
8. Uzmanlık eğitimi sırasında edindiği bilgileri hem kuramsal hem de uygulamalı olarak gösterebilmek
· Sosyokültürel etkenler ve normal biyolojik, bilişsel ve psikoseksüel gelişimi içerecek şekilde insan büyümesi ve gelişimi konusundaki bilgisini gösterebilmek
· Davranış bilimleri ve sosyal psikiyatri konusundaki bilgisini gösterebilmek
· Hastayı değerlendirip çeşitli tedaviler içinden uygun tedavileri karşılaştırma ve seçebilme bilgisini gösterebilmek
· Psikiyatrinin alt uzmanlık alanları ve psikiyatriyle ilişkili diğer alanlar konusundaki bilgisini gösterebilmek
· Nöroloji ve nörofarmakoloji bilgisini gösterebilmek
· Psikiyatrik ve nörolojik hastalıkların adli yönü hakkında bilgisini gösterebilmek ve ruhsal bozukluklarla ilgili adli rapor yazabilmek
9. Etkin iletişim tekniklerini kullanabilme becerisi
· Hastaları dinleyip anlayabilme ve sözel olmayan iletişime dikkat edebilme becerisini edinmek; hastalarla iletişimde sözel, sözel olmayan ve yazılı yöntemleri iyi kullanabilmek
· Hastalarla ilişkide güven, dürüstlük, açıklık ve rahatlık duyguları yaratarak terapötik ittifakı geliştirebilmek ve sürdürebilmek
· Hekimin kendi duygularının ve davranışlarının etkisini anlamak ve böylece bunların tedaviyi etkilememesini sağlamak
· Hastaları ve diğer profesyonelleri tıbbi, psikososyal ve davranışsal konularda eğitmek
10. Hastalar ve aileleriyle etkin biçimde iletişim kurabilme becerisini gösterebilmek
· Hasta ve ailelerle iletişimi eğitim ve entellektüel düzeylerine göre ayarlayabilmek ve tıbbi terminoloji kullanmadan bilgilendirme yapabilmek
· Hastalara ve ailelerine sosyokültürel bir duyarlılıkla yaklaşmak; hastaların kültürel, etnik, dinsel ve ekonomik kökenlerine saygı göstermek
· Anlaşılır ve kullanılabilir önleyici bir eğitim verebilmek
· Hastalar ve aileleriyle dayanışma içinde olmak; işbirliğini geliştirmek ve sürdürmek
· Hastayı ve aileyi, gereksinimlerini göz önünde tutarak tedavi planlarına dahil edebilmek
11. Diğer tıp dallarından konsültasyonlar isteme, bunları yorumlama ve değerlendirebilme becerisini gösterebilmek
12. Diğer tıp dalları uzmanlarına etkin konsültasyon hizmeti verebilmek
13. Gerektiğinde hastaları diğer uzmanlık alanlarına ve disiplinlerine yönlendirebilmek
14. Nitelikli tıbbi kayıt yapabilmek
· Okunabilir ve anlaşılır reçeteler yazabilmek
· Tıbbi kayıtları sürekli güncellemek; tıbbi kayıtların bir yandan hastanın mahremiyetine özen gösterilerek tutulmasını, diğer yandan psikiyatri dışı sağlık çalışanlarının yararlanabileceği temel bilgileri kapsamasını sağlamak
15. Multidisipliner bir tedavi ekibinde; etkin dinleme, farklı disiplinlerden bilgi alma ve bunları birleştirebilme, ekip içi çatışmaları çözebilme ve bütüncül bir tedavi planını açıkça iletebilme yetileri gibi etkin liderlik becerilerini gösterebilmek
16. Hastaları ve ailelerini, sırlara saygı göstererek etkin şekilde bilgilendirebilmek
Bu iletişim aşağıdaki nitelikleri içermelidir:
· Psikiyatrik değerlendirmenin sonuçlarını aktarmak
· İleri incelemeler için bilgilendirilmiş olur işlemlerinin kullanmak
· Gerekiyorsa genetik danışmanlık ve palyatif bakım verebilmek
· Doğru tıbbi bilgileri ve prognozu bildirirken hastaya saygılı ve sevecen yaklaşabilmek
· Önerilen tedavi planının -ilaçların olası yan etkilerini ve farmakolojik olmayan tedavilerin komplikasyonlarını da içerecek şekilde- yararlarını ve risklerini belirtmek
· Önerilen tedavi planının alternatiflerini (varsa) açıklamak
· Prognoz ve önleme stratejileri konusunda uygun eğitim verebilmek
17. Kendi klinik becerilerinin ve bilgisinin sınırlarını bilmek ve yaşam boyu öğrenme gereksinimini kavrayabilmek
18. Hasta bakımının kalitesini artıracak bilimsel nitelikteki uygulamaya dönük literatürü ve çeşitli kaynaklardan güncel bilgileri alabilmek ve bunları değerlendirebilmek
Bunun için en azından;
· Tıbbi kütüphaneleri kullanmak
· İnternet üzerinden literatür veri tabanlarında arama yapmayı kapsayacak biçimde bilişim teknolojisini kullanabilmek
· İlaç bilgi veri tabanlarını kullanabilmek
· Uygun oldukça hem yerel hem de ulusal düzeyde düzenlenen eğitim kursları, konferanslar ve diğer eğitsel etkinliklere etkin katılım
19. Hasta yükünü ve mesleki deneyimi sistematik bir biçimde değerlendirebilmek
· Olguya dayalı öğrenme
· Uygulama rehberleri ya da klinik algoritmalar aracılığıyla en iyi mesleki uygulamaları gerçekleştirmek
· Hasta kayıtlarını ve bozuklukların sonlanışlarını gözden geçirmek
· Hastaların değerlendirmelerini (sonuç, hasta doyumu vb.) almak
· Uygun süpervizyonlar almak
· Uygulama hatalarını saptayacak ve düzeltecek bir sistem oluşturmak
20. Tıbbi literatürü “eleştirel değerlendirme” becerisini gösterebilmek
Bu beceri şunları içerir:
· Psikiyatrik ve nörolojik araştırmalarda sık kullanılan yöntemlere ilişkin bilgisini kullanabilmek
· Görmüş olduğuhastalara ait belirli bir sorunu literatürden araştırabilmek ve özetleyebilmek
· Bilimsel literatürü kendi mesleksel uygulamalarını geliştirmek açısından gözden geçirip değerlendirebilmek; araştırma bulgularının kendi hastalarının sosyodemografik ve klinik özellikleri bağlamında genellenebilirliğini ve uygulanabilirliğini saptayabilmek
· Bilimsel literatürün eleştirel değerlendirilmesi ile mesleki uygulamalarda etkili düzeltme stratejileri geliştirmek ve sürdürmek
21. Hastasının bakımı konusunda profesyonel sorumluluk göstermek
· Hastalar ve meslektaşlarıyla iletişiminde zamanında yanıt vermek.
· Gerektiğinde devreye sokulmak üzere yedek düzenlemeler yapmak ve hastaya bildirmek (Örneğin, acil müdahale ve bakım gerektiren durumlarda ne yapılacağı gibi).
· Hastaya verilen bakımı, multidisipliner ekip üyeleri ile işbirliği içinde yürütmek
· Bakımın sürekliliğini (uygun konsültasyonlar, gerektiğinde başka bir birime aktarmak ya da sevk etmek vb.) sağlamak
22. Hastaların uygun bakıma ve diğer destek sistemlerine ulaşması için yardım ve bakım veren toplumsal sistemler hakkındaki bilgisini göstermek; toplumda farklı tedaviler uygulayan kurumlar ve buralardaki hasta kabul süreçleri konusunda bilgi sahibi olmak
· Açık-kapalı servisler, gündüz hastaneleri, rehabilitasyon kuruluşları, madde bağımlılık merkezleri, huzurevleri, hasta dernekleri ve sivil toplum örgütlerinin işleyiş, olanak ve sınırlılıklarının farkında olmak
· Kısıtlı sağlık kaynaklarının sınırlılığı içinde verilebilecek en iyi tedaviyi belirleyebilmek
Ek 3. Çekirdek becerileri edinmek için yapılması gerekenlerin sayısı ve yıllara göre dağılımı
Ek 4. Uzmanlık süresince edinilmesi gereken tutumlar listesi
1. Hekim görevini uygularken evrensel tıp etiği ilkeleri olan zarar vermeme-yararlılık, adalet ve özerklik ilkelerini gözetmelidir.
2. Hekim bilgilendirilmiş olur, profesyonel davranışlar ve çıkar çatışması konuları da dahil olmak üzere, hasta bakımında etik davranmalı, şevkatli ve sırdaş olmalı, tutarlı ve dürüst bir tutum sergilemelidir.
3. Hekim hastalara ve ailelerine ve meslektaşlarına bir birey olarak saygı göstermelidir. Bu onların yaşlarına, kültürlerine, yeti yitimlerine, etnik kökenlerine, cinsiyetlerine, sosyoekonomik altyapılarına, dinsel inançlarına, politik düşüncelerine ve cinsel yönelimlerine saygı göstermek anlamındadır.
4. Terapi ile ilgili tutumlar:
· Hastalarla terapötik ilişkide empatik, saygılı, meraklı, açık, yargılayıcı olmayan, işbirliğine yatkın ve belirsizliklere tahammüllü olabilmelidir.
· Hastalarla terapötik ilişkide gündeme gelebilecek sosyokültürel, sosyoekonomik ve eğitimsel konulara duyarlı olmalıdır.
· Terapi süpervizyonunda tedavi oturumlarının doğrudan gözlemlenmesi ya da teyp/videoteyplerle gözden geçirilmesine açık olmalıdır.
5. Hekim kendi profesyonel davranışlarını gözden geçirmeli ve gerekiyorsa düzeltmelidir.
6. Hekim meslekdaşlar arasındaki profesyonel davranışları gözden geçirme süreçlerine katılmalıdır.
7. Hekim kendi uzmanlık alanının ve diğer uzmanlık alanlarının sınırlarının farkında olmalı ve bunlara saygı duymalıdır.
8. Hekim mesleki örgütlerde etkin roller alabilmeli, meslekdaşları ile dayanışma ve işbirliği sergileyebilmelidir.
9. Hekim mesleki uygulamaları sırasında ilaç endüstrisi ve diğer ticari amaçlı kuruluşlar ile ilişkilerini uygun sınırlarda ve etik kurallar çerçevesinde sürdürmeye özen göstermelidir.