Kronik psikiyatrik hastalığı olanlar SARS-CoV-2 bulaşma ve başkalarına bulaştırma, COVID-19 hastalığını ağır geçirme, yatarak tedavi görme ihtiyacı ve ölüm riskinin genel topluma göre daha yüksek olduğu farklı toplumlarda yapılan, birden çok araştırmanın ortak sonucu olarak bildirilmiştir. Yapılan güncel çalışmalarla da desteklenen bu bulgular ağır ruhsal hastalığı olan bireylerin COVID-19 açısından risk grubu teşkil ettiğine işaret etmektedir. Dolayısıyla kronik ve ağır ruhsal hastalığı olan bireyler ve onlara bakım verme yükümlülüğü olan kişiler aşılamada öncelik verilmesi gereken gruplar arasında mutlaka yer almalıdır.
Ülkemizde kitlesel aşılama stratejisi planında yaşlı, engelli, koruma evleri gibi yerlerde kalanlara öncelik verilmiştir. Ancak ülkemizde, başta kronik ruhsal hastalığı olanlar olmak üzere başkasının bakımına ve desteğine gereksinim duyan kişilerin önemli bir bölümüne evde bakılmaktadır. Kronik hastalıklara aşılama stratejisi planının üçüncü aşamasında yer verilmiş, bu hastalıkların kapsamı açıkça ifade edilmemiştir.
Avrupa Birliği, tıbbi durumları nedeniyle ciddi COVID-19 riski altında olan bireylerin aşılanmasına öncelik verilmesini tavsiye etmiş, ancak hangi tıbbi durumların öncelikli olacağı kararını üye devletlere bırakmıştır. Ağır ruhsal hastalığı olan bireylere (psikotik bozukluklar, bipolar bozukluk ve ağır majör depresif bozukluk) aşılamada öncelik vermek için farklı bakış açıları yaratılmaya çalışılmaktadır.
The Lancet Psychiatry’de geçtiğimiz hafta Avrupa ülkelerinin bakış açılarını bir arada değerlendiren, 20 Avrupa ülkesinde ulusal COVID-19 aşılama stratejilerini sistematik olarak gözden geçiren bir çalışma yayınlandı. Yazarları arasında Türkiye’den Dr. Ekin Sönmez Güngör’ün de yer aldığı bu yazıda, 20 ülkeden sekizinin ulusal aşı stratejisi belgelerinde açıkça ruhsal bozukluğu bulunan bireylerden bahsettiği, yalnızca dört ülkede (Danimarka, Almanya, Hollanda ve Birleşik Krallık) ağır ruhsal bozukluğu olup ayakta tedavi gören hastalar için bir çeşit daha yüksek aşılama önceliği olduğu bildirilmiştir. Buna ek olarak Letonya, Romanya, İspanya ve İsveç’te muhtemelen ağır ruhsal bozukluklar da dahil olmak üzere ayakta tedavi gören engelli hastalara öncelik verildiği, Çek Cumhuriyeti ve İsveç’te pandemi önlemlerine uyumu engelleyen davranışsal veya ruhsal bozuklukların öncelik belirleyicisi olarak görüldüğü ifade edilmiştir.
Avrupa ülkelerinde aşılama stratejilerinde etik konular ve bilimsel kanıtlar arasında bir denge sağlanmaya çalışılsa da, ağır ruhsal hastalığı olan bireylerle ilgili sağlık politikalarındaki eksikliklerin devam ettiği, bu bireylerin çoğunun ayakta tedavi edildiği ve şu anda Avrupa COVID-19 aşılama stratejilerinin çoğunda göz ardı edildiği bildirilmiştir. Makalenin tamamına The Lancet Psychiatry bağlantısından erişilebilmektedir.
Önde gelen haber kaynaklarından Reuters’de bu araştırmaya, makalenin yazarlarından alınan görüşlerle birlikte yer verildi. Haberin tamamına Reuters 18 Şubat 2021 bağlantısından ulaşabilirsiniz. Yapılan haberde, Avrupa ülkelerinin COVID-19 aşılama stratejilerinde ruhsal hastalığı olan bireyleri görmezden geldiği, bu bireylerin virüse yakalanma ve enfeksiyon sebebiyle ölüm açısından risk altında ve savunmasız oldukları vurgulanmıştır.
Bu konuda Ocak ayında Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Nöropsikiyatri Derneği, Şizofreni Dernekleri Federasyonu, Bipolar Bozukluklar Derneği, Bipolar Yaşam Derneği ve Lityum Derneği “Kitlesel COVID-19 Aşılama Stratejisi Kronik ve Ağır Ruhsal Hastalıkları Dikkate Almalıdır” başlıklı ortak açıklamayı kamuoyu ile paylaşmış, Bilim Kurulu ile de paylaşılmak üzere Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü’ne iletmişti.
https://www.psikiyatri.org.tr/2323/kitlesel-covid-19-asilama-stratejisi-kronik-ve-agir-ruhsal-hastaliklari-dikkate
Ardından Dünya Psikiyatri Birliği (WPA) başkanının Sağlık Bakanına hitaben yazdığı mektup kendisine iletilmiş, kamuoyu ile paylaşılmıştı.
https://www.psikiyatri.org.tr/2327/dunya-psikiyatri-birligi-nden-saglik-bakanina-mektup-ruhsal-hastaligi-olan-kis
Bu araştırma ve haber ile konunun ülkemizde olduğu gibi tüm Avrupa’da da önemli bir gündem olduğunu görüyor, Sağlık Bakanlığını ve salgınla ilgili yöneticileri gerekli adımları atmaya çağırıyoruz.
Türkiye Psikiyatri Derneği
Merkez Yönetim Kurulu