Noter İşlemleriyle İlgili Fiil Ehliyeti Raporları Konusunda Öneriler

psikiyatri.org.tr / 29 Aralık 2020

Değerli Meslektaşlarımız,

Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından Türkiye Noterler Birliği’nin başvurusu üzerine Ağustos 2020’de “Akli Meleke Raporları” konulu yazı yayımlamıştır. Bu yazı ve 30.09.2019 tarihinde yürürlüğe giren Sağlık Raporları Usul ve Esasları Hakkında Yönergesi neticesinde meslektaşlarımız bazı sorunlar yaşayarak TPD MYK’na iletmiş, birçok meslektaşımızın bir takım sorunlar yaşayabileceği öngörülmüştür.

Türkiye Psikiyatri Derneği tarafından yazının iptali istemiyle dava açılmış olsa da bu dava sonuçlanıncaya kadar meslektaşlarımızın uygulamalarına yönelik öneriler geliştirmek üzere Adli Psikiyatri Çalışma Birimi bünyesinde “Noter İşlemleriyle İlgili Fiil Ehliyeti Raporları Konusunda Öneriler Görev Grubu” oluşturulmuştur. Dr. Hüseyin Güleç’in koordinatörlüğünde, Dr. Burçhan Sözer ve Dr. Dicle Dilay Demir’den oluşan Görev Grubunun raporuna, Hukuk Büromuzun önerileri de alınarak son hali verilmiştir.

Çalışma Birimine ve Görev Grubuna emekleri, Hukuk Bürosuna katkıları için teşekkür ederiz. Görev Grubunun değerlendirme ve önerilerini ekte ilginize sunarız.

Saygılarımızla,

Türkiye Psikiyatri Derneği Merkez Yönetim Kurulu

NOTER İŞLEMLERİNE ESAS OLMAK ÜZERE VATANDAŞLARA VERİLECEK FİİL EHLİYETİ RAPORLARINA İLİŞKİN DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER

Sağlık Bakanlığı Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından Türkiye Noterler Birliği’nin başvurusu üzerine 30.08.2020 tarih ve 23642684-010.09 sayılı “Akli Meleke Raporları” konulu yazı yayımlamıştır. Yazıda; noterlerce istenen ayırt etme gücüne ilişkin akli meleke-hukuki ehliyet raporlarının uzmanlık branşı fark etmeksizin kamuda çalışan tüm hekimlerince verilebileceği öngörülmüş, vatandaşların noterden yönlendirildiklerine ilişkin yazı almalarının gerekli olmadığı, doğrudan sağlık kurumuna başvurabilecekleri belirtilmiştir

Bakanlığın söz konusu yazısı ile 30.09.2019 tarihinde yürürlüğe giren Sağlık Raporları Usul ve Esasları Hakkında Yönergesi neticesinde sahada çalışan meslektaşlarımızın bir takım sorunlar yaşayabileceği öngörüsü oluşmuştur. Türkiye Psikiyatri Derneği olarak tarafımızca ilgili yazının iptali istemiyle Danıştay nezdinde dava açılmış olsa da bu dava sonuçlanıncaya kadar Adli Psikiyatri Çalışma Birimimiz bünyesinde oluşturulan 3 kişilik görev grubu tarafından meslektaşlarımıza uygulamanın işleyişine ilişkin yol göstermesi amacıyla bir takım öneriler içeren aşağıdaki rehber hazırlanmıştır.

Fiil ehliyeti ile ilgili rapor almak üzere kamu sağlık kurumlarına yapılan başvurularda meslektaşlarımızın rapor düzenlenmeden önce aşağıdaki adımları gerçekleştirmesinde fayda görmekteyiz:

1. Raporun hazırlanmasından önce kişinin rapor almasını gerektiren hukuki işlemin ne olduğunu belirten bir dilekçenin (örn. vekaletname, gayrimenkul satışı, vasiyetname vb.) alınmalıdır.

2. Bakanlığın son uygulamaları gereği tüm raporlar e – Rapor sistemi üzerinden düzenlendiğinden, rapor istemiyle başvuran kişi hem Kişisel Verileri Korunması Kanunu (KVKK) uyarınca kişisel verilerinin toplanabileceği, işlenebileceği, aktarılabileceği hususlarında hem de tıbbi muayene sonucunda gerektiğinde tıbbi incelemerin istenebileceği, konsülatsyonların yapılabileceği, yapılan muayene ve tıbbi incelemeler sonucunda tıbbi kanaat bildiren raporun düzenleneceği hususlarında aydınlatılmalı, kişiden bu yönden bir aydınlatılmış onam formu alınmalıdır. Aydınlatılmış onam formu kişi tarafından imzalanmalıdır.

3. Kişi okur yazar değilse veya ek tıbbi hastalıklar nedeniyle okuma ve yazmada zorlanma durumu varsa başvuru sahibine aydınlatılmış onam formu yüksek sesle okunmalı kendisi ve yakını tarafından imzalanmalıdır.

Bilindiği üzere durum bildirir tek hekim raporları için e – Rapor sisteminde açılan sayfada “Bulgular” kısmı hariç tüm başlıklar işaretleme şeklinde düzenlenmektedir. Bu şekilde uygulama kolaylığı amaçlansa da sistem, başvuranların farklı durumlarını işaretleme, uygun psikiyatrik ve idari/hukuki ifadelerle değerlendirmede bulunma imkanı vermemektedir. Bu nedenle aşağıda meslektaşlarımızın e-Rapor’un “Bulgular” kısmına yazabilecekleri metine ilişkin önerilere yer verilecektir.

1. Başvuran tarafından talep edilen rapor “akli meleke” ‘nin olup olmadığının tespiti olarak ifade edilse de aslen hukuki işlem yapabilme yetisi kastedildiğinden, ilgili işlemin ne olduğu, hangi işlemin gerçekleştirilmesine yönelik yetinin tespit edildiği raporda dikkat çekici biçimde belirtilmelidir.

2. Raporun hazırlanışında psikiyatri uzman hekimi tarafından değerlendirilen tüm hususlar (tıbbi dokümanlar, psikometrik değerlendirme, sosyal inceleme, psikiyatrik muayene/yoksa da yok olduğu) Rapor’da yer almalıdır. Rapor istemiyle başvuran kişinin ya da varsa yakınının beyanlarına da Raporda yer verilmelidir.,

3. Raporda, kişinin akli melekesi yönünden ulaşılan sonucun yalnızca raporun alınma nedeni olan hukuki işleme yönelik olduğu, farklı işlem yapılacağında veya aynı işlem ileride başka bir tarihte yeniden yapılacağında ruh sağlığının öngörülemez ve kestirilemez doğası gereği tekrar değerlendirilmesi gerektiği belirtilmelidir.

4. Raporda, “Kişinin tıbben işlem yapma ehliyeti ol(ma)dığını ve akli melekesinin yerinde ol(ma)dığını bildirir hekim kanaat raporudur” ifadeleri yerine;

- "Halen kişide ayırt etme gücünü ve hukuki ehliyetini etkileyecek nitelikte bir akıl hastalığı veya zayıflığı saptanmadığı, dolayısıyla kişinin Rapor talebine esas hukuki işlemi gerçekleştirmek için fiil ehliyetinin bulunduğunu"

- "Halen kişide ayırt etme gücünü etkileyecek nitelikte ……….... denilen akıl hastalığı / zayıflığı saptandığı, bu durumuyla Rapor talebine esas hukuki işlemi gerçekleştirmek için fiil ehliyetinin bulunmadığı"

şeklinde ifadeler kullanılmalıdır.

5. Raporda aynı zamanda, e – Rapor sisteminde yer alan işaretlemelerde, kategorik olarak yer alan şıkların tanımlama kısıtlığı içerdiği ve şıklar arasından en uygun olanın işaretlendiğinin belirtilmesi uygun olacaktır.