TPD Basın Açıklaması: Elektrikli Kontrol Tabancaları

psikiyatri.org.tr / 06 Ocak 2015

TPD BASIN AÇIKLAMASI

ELEKTRİKLİ KONTROL TABANCALARI

Elektrikli kontrol tabancaları, ileride telafisi mümkün olmayan ölüm ve yaralanmalara neden olacağından Türkiye’de güvenlik güçlerine dağıtılması gerçekleştirilmemelidir.

İçişleri Bakanlığı tarafından asayiş hizmetlerini yürüten personelce saldırgan ve direnen şüpheli şahısların direncini kırmak, alanda çalışan polisi, kullandığı teçhizat yönüyle güçlendirmek amacıyla alınması planlanan "Elektro Şok Cihazı" olarak adlandırılan elektrikli kontrol tabancalarının güvenilir ve tehlikesiz bir etkisizleştirme aracı olduğu söylenemez.

ABD’de üretim yapan firmanın adıyla özdeşleşerek Taser adıyla anılan Elektrikli Kontrol Tabancası kullanıldığında namludan fırlayan iki iğne vücuda saplanmakta, iğnelerin bağlı olduğu kablolar tabanca içinde kalmaktadır. İlk anda 50 bin voltluk bir etki yaratmakta ve etki 5 saniye sürmektedir. Kullanıcının tetiği basılı tuttuğu sürece elektrik akımı taşınmaya devam etmektedir. İki iğne arasında kalan kaslar dışarıdan verilen bu akımın etkisyle kasılmakta, ilk anda oluşan ağrının yanı sıra, dışarıdan gelen akım kişinin beyninden gelen komutsal elektrik aktivitesinden daha şiddetli olduğundan kişinin merkezi sinir sisteminden gelen hareket istemi etkisiz kalmakta, deyim yerindeyse geçici ve bölgesel bir felç gelişmektedir.^1,2,3

Kalp kası istemsiz çalışan çizgili kastır ve fizyolojik olarak elektriksel uyaranla kasılıp gevşer. Elektrikli Kontrol Tabancası kullanıldığında iğnelerin göğüs bölgesindeki kaslara saplanması halinde verilen elektrik uyarısı kalbin atış düzenini bozabilmekte, şiddetli çarpıntıya (atrial fibrasyon) ve buna bağlı ölümlere yol açabilmektedir. Uygulanan kişinin kalp rahatsızlığı varsa bu olasılık artmaktadır. Kişiye kalp pili olarak da bilinen pace maker takılı ise pilin devre dışı kalmasına neden olarak kalp krizlerine ve ölüme neden olabilmektedir.^1,4

Çevresi için tehlike oluşturan kişilerin güvenlik güçleri tarafından ateşli silahlarla vurulmasına alternatif olarak geliştirilen Elektrikli Kontrol Tabancası 2001 yılından beri ABD, Avustralya, Arjantin, Brezilya, Kanada, Çin, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Malezya, İsveç ve İngiltere’de güvenlik güçleri tarafından kullanılmaktdır.

Güvenlik güçlerine bu silahı kalp hastaları, hamileler, akıl hastaları, epileptikler, yaşlı ve çocuklara karşı kullanlmaması ve gögüs bölgesinden uzağa hedef alınması konusunda eğitim verilse de yukarıda sayılan risklerin çoğunun olay anında bilinmemesi veya hedef alınmasa da göğüs kaslarına isabet ettirilmesi olanaklıdır.⁵ABD’de aletin güvenilir olduğuna ilişkin yaygın görüşe karşın kesin ölüm nedeni Elektrikli Kontrol Tabancası kullanımı olan 2003, 2004’de 1’er, 2005’de 2, 2006’da 3, 2007’de 11, 2008’de 8, 2009’da 2, 2010’da 9, 2011’de 14, 2012’de 4, 2013’de 3 ve 2014’dün ilk aylarında 3 ölüm kayıt altına alınmıştır.^1,5 Veri toplanılabilen ülkelerden elde edilen analize göre 2001 ile 2007 yılları arasında Elektrikli Kontrol Tabancasına maruz kalma sonrası 245 ölüm bildirilmiştir. Bunların 16’sı Elektrikli Kontrol Tabancası kullanımına bağlı koroner kalp krizleri olup önde gelen diğer nedenler şok sonrası düşmeye bağlı kafa travmaları, şok ile bağlantısı anlaşılamayan tıbbi hastalıklar ve onlarca hastada eksite deliryum (kişinin zihinsel karışıklık içinde aşırı hareketli hale gelmesi) olduğu görülmektedir.⁵

Bu sayıların aslında daha fazla olduğu, Elektrikli Kontrol Tabancası kullanımından bir süre sonra da nedeni anlaşılamayan ölümlerin görüldüğü, tutuk evleri ve gözaltında kaybedilen 500 kadar kişinin Elektrikli Kontrol Tabancasının geç etkilerinin sorumlu olduğu iddia edilmektedir.¹

Yukarıda anılan, gerçekleşen ve olası risklerine karşın Elektrikli Kontrol Tabancasının bir çok olayda bunun yerine ateşli silah kullanılması halinde ortaya çıkacak ölüm ve ağır hasar yaratan yaralanmalarla karşılaştırıldığında nispeten daha az zararlı olduğuna ilişkin yazılar mevcuttur. Bu yayınlar çoğunlukla güvenlik güçleri raporları ve firmanın kendi tanıtım makalelerinden oluşmaktadır. ^6,7,8

Veriler ve yaklaşık 13 yıllık kullanım deneyimi Elektrikli Kontrol Tabancasının ölümlere, kalp kası ve damarlarında yol açtığı sorunlar ile düşmelere bağlı kalıcı sekellere neden olma olasılığı barındıran bir etkisizleştirme yöntemi olduğunu açıça göstermektedir. Ateşli silahlara kıyasla daha az tehlikeli olduğu iddiası kuşkusuz doğrudur. Ancak Elektrikli Kontrol Tabancası taşıyan bir polisin bunu ateşli silahından daha çok durumda ve daha az tereddütle kullanacağı da göz önüne alındığında bu kıyaslamanın yöntemsel hatalar içerdiği görülmektedir.

Sonuç olarak Elektrikli Kontrol Tabancasının güvenilir ve tehlikesiz bir etkisizleştirme aracı olduğu söylenemez. Yasal düzenlemeyle kullanımda olan Avustralya, ABD, Kanada gibi bazı ülkelerde uygulamanın durdurulması tartışmaları varken^9,10,11 ve Uluslararası Af Örgütü’nün 2008 raporunda ölümcül bir silah ve kolayca işkence amaçlı kullanılabilir olduğunu açıklanmışken¹² ileride telafisi mümkün olmayan ölüm ve yaralanmalara neden olacağından Türkiye’de güvenlik güçlerine dağıtılması gerçekleştirilmemelidir. Yukarıda özetlenen nedenlerle hekimlerin bu aletin kullanımına onay vermesi ve destek olması tıbbi ve etik olarak mümkün değildir.

Uzm. Dr. Hüseyin Soysal

TPD Merkez Onur Kurulu Üyesi

KAYNAKLAR

1. http://www.milliyet.com.tr/elektrosok-silahi-oldurucu-olabilir/gundem/ydetay/1779357/default.htm

2. http://tr.265health.com/public-health-safety/public-health/1017078407.html

3. http://proceedings.spiedigitallibrary.org/proceeding.aspx?articleid=1285881

4. http://journals.lww.com/pec-online/Abstract/2009/12000/Atrial_Fibrillation_After_Taser_Exposure_in_a.11.aspx

5. http://en.wikipedia.org/wiki/Taser_safety_issues

6.http://www.police.nsw.gov.au/__data/assets/pdf_file/0006/188322/TASER_Use_Public_Information.pdf

7. http://www.rfidjournal.com/articles/view?7818

8. http://www.taser.com/research-and-safety/science-and-medical/medical

9. http://www.abc.net.au/news/2012-03-23/tasers-in-australia/3905914