Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Avrupa Bölgesi, kendi sınırları içinde yer alan 52 ülkede ruh sağlığı hizmetlerinin iyileştirilmesini amaçlayan bir eylem planını yürürlüğe koymuştur. DSÖ’nün davetiyle 12-15 Ocak 2005 tarihlerinde Helsinki’de düzenlenen Avrupa Bölgesi Bakanlar Toplantısına katılan Sağlık Bakanları ya da temsilcileri Avrupa Ruh Sağlığı Deklarasyonunu imzalayarak ülkelerindeki ruh sağlığı hizmetlerini iyileştirme konusunda taahhütte bulunmuşlardır. Türkiye delegasyonu içinde Türkiye Psikiyatri Derneği de yer almış ve Dış İşleri Sekreteri Prof. Dr. Can Cimilli tarafından temsil edilmiştir. Dr. Can Cimlli'nin katıldığı toplantı ile ilgili raporu ektedir. DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ HELSİNKİ TOPLANTISI VE AVRUPA RUH SAĞLIĞI EYLEM PLANI Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Avrupa Bölgesi kendi sınırları içinde yer alan 52 ülkede ruh sağlığı hizmetlerinin iyileştirilmesini amaçlayan bir eylem planını yürürlüğe koymuştur. DSÖ’nün davetiyle 12-15 Ocak 2005 tarihlerinde Helsinki’de düzenlenen Avrupa Bölgesi Bakanlar Toplantısına katılan Sağlık Bakanları ya da temsilcileri Avrupa Ruh Sağlığı Deklarasyonunu imzalayarak ülkelerindeki ruh sağlığı hizmetlerini iyileştirme konusunda taahhütte bulunmuşlardır. Toplantıya TC Sağlık Bakanlığını temsilen Müsteşar Prof. Dr. Necdet Ünüvar, Dış İlişkiler Dairesi Başkanı Sevim Tezel Aydın, Selçuk Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalından Prof. Dr. Rüstem Aşkın ve Şişli Etfal Hastanesi Psikiyatri Klinik Şefi Doç. Dr. Oğuz Karamustafalıoğlu katılmışlardır. Yanısıra Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalından Prof. Dr. Bülent Coşkun ve Türkiye Psikiyatri Derneğini temsilen Dış İlişkiler Sekreteri Prof. Dr. Can Cimilli de Türkiye delegasyonu içinde yer almışlardır. Avrupa Psikiyatri Asistanları Federasyonu Başkanı Dr. Defne Eraslan da federasyonu temsilen toplantıya katılmıştır. Avrupa Ruh Sağlığı Eylem Planı, DSÖ Avrupa Bölgesi üyesi ülkelerin sağlık bakanları tarafından, Avrupa Ruh Sağlığı Deklarasyonu kapsamında onaylanmıştır. Bakanlar, planın her ülkenin kendi ihtiyaçları ve kaynaklarına uygun olarak uygulanmasını desteklemişlerdir. Planın hedefleri tüm nüfusun sağlığının iyi olmasına olanak sağlayacak ruh sağlığı etkinliklerini yürürlüğe koyacak politikaların ve yasaların geliştirilmesi, uygulanması ve değerlendirilmesi; ruh sağlığı sorunlarının önlenmesi ve ruh sağlığı sorunları olan insanların topluma kazandırılması ve işlevselliğinin sağlanmasıdır. Gelecek on yıl için aşağıdaki öncelikler belirlenmiştir: Ruh sağlığının iyi olmasının önemine dair bilinci geliştirmek. Damgalama, ayrımcılık ve eşitsizlikle bir arada mücadele etmek, ruh sağlığı sorunları olan insanlara yetki ve onları desteklemek ve bu insanların bu sürece etkili olarak katılımını sağlamak. Ruh sağlığını geliştirmeyi, önlemeyi, tedaviyi, rehabilitasyonu, bakımı ve iyileşmeyi kapsayan bütünleşik ve etkili sistemler tasarlamak ve uygulamak. Bu alanlarda etkili olabilen uzmanlaşmış işgücünü oluşturmak. Hizmetlerin planlanması ve geliştirilmesinde temel noktalardan biri olan hizmeti kullananların ve hasta yakınlarının deneyim ve bilgilerinden haberdar olmak. Bu Eylem Planı, DSÖ Avrupa Bölgesi içindeki ülkelerde, aşağıda belirtilen 12 alanda eylem gerektiren ve bütünleşik ruh sağlığı politikalarını geliştirme, uygulama ve destekleme yolları ve yöntemlerini önermektedir:
1. "Herkes için ruh sağlığı"nı teşvik etmek 2. Ruh sağlığının merkezi önemini göstermek 3. Damgalama ve ayrımcılık ile mücadele etmek 4. Duyarlı yaşam evrelerine yönelik etkinlikleri teşvik etmek 5. Ruh sağlığı sorunlarını ve intiharı önlemek 6. Ruh sağlığı sorunları için yeterli birinci basamak sağlık hizmeti sunulmasını sağlamak 7. Ağır ruh sağlığı sorunları olan insanlara toplum içinde yer alan kurumlarda etkili ruh sağlığı hizmeti sunmak 8. Sektörler arasında işbirliği sağlamak 9. Yeterli ve uzmanlaşmış işgücü oluşturmak 10. İyi bir ruh sağlığı bilgisi oluşturmak 11. Adil ve yeterli finansman sağlamak 12. Etkililiği değerlendirmek ve yeni kanıtlar oluşturmak
Öngörülen Aşamalar Üye ülkeler, Avrupa Ruh Sağlığı Deklarasyonu ve Eylem Planı ile aşağıda belirtilen aşamalarda ilerleyerek zorluklarla mücadele edeceklerdir:
1) Damgalamayı ve ayrımcılığı önleyecek politikalar hazırlamak ve etkinlikler uygulamak; sağlıklı okullar ve işyerleri de dahil olmak üzere ruh sağlığını geliştirmek. 2) Kamu politikalarının toplum ruh sağlığı üzerindeki etkisini özenle gözden geçirmek. 3) Ruh sağlığı sorunları ve intiharın önlenmesini ulusal politikalara dahil etmek. 4) Genç ve yaşlıların özgül zorlukları ve cinsiyetle ilişkili sorunlar için uzmanlık servisleri geliştirmek. 5) Madde bağımlılığı ya da fiziksel hastalıklar gibi ruh sağlığı sorunlarıyla birlikte görülen sorunlar da dahil olmak üzere, marjinal ve duyarlı grupların ruh sağlığı sorunlarını hedef alan hizmetlere öncelik vermek. 6) Sektörler arası çalışma ortaklıklarını geliştirmek ve ortak çalışmayı zorlaştıran engelleri ortadan kaldırmak. 7) Yeterli sayıda ve etkili ruh sağlığı işgücü oluşturmak için insan kaynakları stratejilerini uygulamaya koymak. 8) Ruh sağlığının belirleyicileri ve epidemiyolojisi ile ilgili göstergeleri tanımlamak ve ruh sağlığı hizmetlerinin tasarlanması ve ulaştırılması amacıyla diğer üye ülkeler ile ortaklıklar kurmak. 9) Ruh sağlığı hizmetlerinin dahil edildiği adil bir sağlık finansman sistemi, sağlık yasaları ve tüzükleri oluşturmak. 10) İnsanlık dışı ve küçük düşürücü tedavileri, bakımları sonlandırmak, Birleşmiş Milletler konvansiyonları ve uluslararası hukuk standartları ile uyum sağlayacak insan hakları ve ruh sağlığı yasaları oluşturmak. 11) Ruh sağlığı sorunu olan insanların sosyal kabul düzeyini artırmak. 12) Ruh sağlığı etkinliklerinin planlanması, ulaştırılması, gözden geçirilmesi ve denetlenmesinden sorumlu olacak komite ve gruplarda hizmet kullanıcıları ve yakınlarının temsilini garanti altına almak.
Özetlediğimiz Avrupa Ruh Sağlığı Eylem Planı, Türkiye Psikiyatri Derneğinin tüzüğündeki hedeflerle ve ulusal ruh sağlığı politikası oluşturma konusunda Sağlık Bakanlığına ilettiği görüşlerle büyük ölçüde örtüşmektedir. Bunun doğal sonucu olarak Türkiye Psikiyatri Derneği planın uygulanmasının takipçisi olacak ve Sağlık Bakanlığına bu konuda her türlü desteği verecektir. Deklarasyon metninin ve planın tamamını aşağıdaki web sayfasında bulabilirsiniz: http://www.euro.who.int/eprise/main/WHO/Progs/MNHCONF/press/20050114_1