Türkiye Psikiyatri Derneği Psikososyal Destek Görev Grubu Durum Değerlendirme Raporu

22 Temmuz 2016

10 Ekim Saldırısı sonrası verilecek psikososyal destek düzenlemeleri için görev almış olan Görev Grubunun görevi TPD Genel Kurulu öncesi faaliyet raporunu MYK’ya sunmasıyla sonlanmıştı. Yeni bir görev grubu görevlendirilmeden 28 Haziran 2016'da saat 21:22'de gerçekleşen Atatürk Havalimanı saldırısı sonrasında oluşan boşluk MYK tarafından hızla dolduruldu.

Neler yapıldı?

1. Şahika Yüksel, Mustafa Sercan, Zerrin Oğlağu Türkiye Psikiyatri Derneği Psikososyal Destek Görev Grubu (TPD-PSDGG)’nu kurmakla görevlendirildi. TPD-PSDGG’na Travma ve Afet Psikiyatrisi ÇB (RTAP-ÇB) Koordinatörleri Ürün Özer, Alişan Burak Yaşar, daha önceki psikososyal destek çalışmaları nedeniyle Vahap Karabulut, İbrahim Fuat Akgül’ün de görev grubuna katılmasına karar verildi. Merkez yönetim ile ilişkileri yürütmek üzere adları MYK tarafından bildirilen Şahut Duran ve Yunus Hacımusalar’ın da yazışma grubunda yer alması uygun görüldü.
2. Saldırı haberi alındığında yaralıların gönderildiği hastanelerin adları ve hastanelerdeki yaralı sayısı İstanbul Tabip Odası hastane temsilcilerinin verdiği bilgilerden öğrenildi. Bölgedeki devlet hastaneleri ve üniversite hastanelerinde toplam 99 yaralı bulunduğu saptandı. Özel hastanelerle birlikte toplamdaki yaralı sayısının yaklaşık 150 olduğu tahmin edilmekteydi. Adli Tıp Kurumu’nda toplam 40 cenaze bulunmakta olup, otopsileri tamamlanmış durumdaydı.
   • Bakırköy Sadi Konuk EAH’de 38 yaralı (10’u ameliyat edildi, 2’sinin durumu ağır)
   • Bağcılar EAH’de 12 yaralı (3’ünün durumu ağır)
   • Haseki EAH’de 13 yaralı (4’ünün durumu ağır, 2’si ameliyat edildi)
   • Samatya EAH’de 6 yaralı (1’inin durumu ağır)
   • Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde 1 yaralı
   • Kanuni Sultan Süleyman EAH’de 9 yaralı
   • Şişli Etfal EAH’de 6 yaralı
   • Okmeydanı EAH’de 6 yaralı
   • İstanbul Tıp Fakültesi’nde 8 yaralı (5’i ağır yaralı) vardı.
3. Yaralı bulunan hastanelerde çalışan psikiyatri uzmanlarına ulaşılmaya çalışıldı. İçlerinden en az birinin hastane temsilcisi olması sağlandı. Hastane temsilcilerinin bir bölümü Ruhsal Travma ve Afet Psikiyatrisi Çalışma Birimi üyesi ve gönüllüsü iken bazıları ile ilk kez ilişki kurulmuştu. İlk kez ilişki kurulan meslektaşlarımız da gönüllü listesine eklendi ve Çalışma Birimine üye olmaları sağlandı. Ayrıca Adli Tıp Kurumu’nda da bir meslektaşımız kurum temsilcisi olmayı kabul etti.
4.  Ruhsal Travma ve Afet Psikiyatrisi Çalışma Birimi’nin yazışma grubuna ve Türkiye Psikiyatri Derneği üyelerine, psikiyatri@yahoogroups.com üyelerine gönüllü çağrısı yapıldı. 34 kişi (12’si İstanbuldan) gönüllü olduğunu bildirdi ve gönüllü listesine kaydedildi.
5. Hastane temsilcilerinin bilgi alışverişi için bir whatsapp grubu, bir de eposta grubu kuruldu.
6. Görüşülen yaralı sayısı az oldu. Birinci etmen hafif yaralılar hastaneden kısa zamanda çıkarıldığından süreç içerisinde hastane temsilcileri belirlendiğinde yataklı tedavideki toplam hasta sayısı azalmıştı. İkinci belirleyici etmen de yaralıların bir bölümünün yabancı uyruklu olmasıydı. Ana dilleri Türkçe olmayan yaralılarla dil farklılığı nedeniyle iletişim kurulamamış, çevirmen bulununcaya dek de ülkelerinin büyükelçiliklerince kısa zamanda kendi ülkelerine ya da özel hastanelere götürülmüşlerdi. Üçüncü etmen de başlangıçta görüşülebilen bazı yaralıların da İstanbul dışında oturuyor olmalarıydı. Bu kişilerle ikinci kez görüşme olanağı bile sağlanamadı.
7. 13 Temmuz 2016 günü (Saldırının 15. Günü) PSD görev grubu, iki hastane temsilcisi ile bir durum değerlendirme toplantısı yaptı.
   
   Bu toplantıda genel psikososyal destek planına model oluşturmak üzere bu saldırı sonrası yapılan çalışmaların genel yapısı oluşturuldu:
   
   

   Mağdurlara yönelik yapılacaklar	Görev grubunda yapılacaklar
   İlk 1 hafta
   İlk saatler- 1. gün: Hastanelerde kaç kişi var: İlk anda gelenler, ne sebepten geldiler, yanlarında kim var, kimsesiz var mı, hangi milletten? Hastane temsilcileri olay sonrasında sorumlu olduğu hastaneyle ilişkiye geçer. Durum saptaması yapar. Kendisi müdahale edemiyorsa ya da yetersiz kalmışsa gerektiğinde oraya destek ekipler gönderilir. İlk 3 gün- 1. hafta: Yaralılara ve yakınlarına ziyaret, merhaba, sorulanlara yanıt verip bilgilendirme. İzlenmesi gereken riskli gruplar: Kimsesiz olanlar, ülke yurttaşı olmayanlar	Gönüllüler listesi güncellenmesi: Hazırlık döneminde ülke genelinden toplanmış, verilerin temel başlıklara (İl, ilçe, kurum, yeti ve beceriler, hangi alanda gönüllü olduğu vb) göre kaydedildiği bir liste hazırlanmış olmalı. Bu liste ne kadar geniş ve kapsayıcı olursa olsun, yeni gönüllü kaydetme veya gönüllülerin yeni bilgilerinin elde edilmesi için güncelleme mutlaka yapılmalı. Hastane temsilcileri listesinin güncellenmesi ve göreve çağrılması: PSD Görev Grubunda toplu yaralıların tedavi edildiği üniversite ya da eğitim-araştırma hastanelerinin birer temsilcisi bulunması sağlanır. Hazırlık döneminde bu hastane temsilcileri belirlenmiş ve belli aralıklarla güncellenmiş olmalı. Her hastane görevlisi akut durumda yapacakları hakkında önceden bilgilenmiş olmalı. Olay ertesinde hastane temsilci listesi doğrulanır ve kişiler göreve çağrılır. Görev grubu görev dağılımının güncellenmesi: Hazırlık döneminde görev grubunda doğrudan görevli ya da düzenlemeye destek olmak üzere görev almış gönüllülerin görev bölümü yapılmış, hastane temsilcileri belirlenmiş ve güncellenmiş olmalı. Bu görev dağılımı ne kadar iyi ve güncel olursa olsun yeniden güncelliği ve işlerliği yoklanmış olmalı. Duruma göre uygun senaryoların seçilip güncellenmesi ve buna göre uygulamaya geçilmesi: Hazırlık döneminde farklı durumlara uygun eylem planları ve olasılıkları içeren senaryolar (algoritmalar)  hazırlanmış olmalı, bu hazır senaryolar duruma uyarlanıp uygulamaya konulmalı. Veri toplama gereçlerinin seçilmesi ve dağıtımı: Kişilerden veri toplamak için gerekli görüşme çizelgeleri, ölçek vb. bankasından uygun olanların seçilmeli, gerekliyse uyarlanmalı ve kullanacak kişilere ulaştırılmalı. (Hazırlık döneminde bu yazılı gereçler hazırlanmış olmalı). Bilgilendirme metinlerinin yayını: Halkı, mağdur ve yakınlarını, genel sağlık çalışanlarını ve ruh sağlığı çalışanlarını bilgilendirmeye yönelik duyuru metinlerinin, kılavuzların veri bankasından seçilip uyarlanması, duyuru amaçlı çoğaltılması, basına iletilmesi, internet kanallarına aktarılması (Bu metinler genel olarak hazır olmalı ve güncel olaya uyarlanmalı) İşbirliği yapılacak örgütlerle bağlantı kurulması: Psikososyal destek konusunda birlikte çalışılacak meslek örgütleri ya da sivil toplum örgütleriyle bağlantı kurulmalı.
   1 Hafta – 1 ay arası yapılacaklar
   Şikayeti olup başvuran kişilerde PM, yaralı olup da yatan kişilere yine ziyaret ve bilgilendirme	Mağdurlarla görüşme yapan meslektaşların süpervizyonu ve iç boşaltma toplantıları
   1 aydan sonra yapılacaklar
   Tedavi, izleme ve ilgili yerlere yönlendirme	Genel durum değerlendirmesi, yazılı gereçleri toplama, rapor yazma. Raporlar: Merkez Yönetim Kurulu APBÇB Üyeleri Gönüllüler Psikiyatri Topluluğu TPD üyeleri

8. Bu toplantıda ayrıca
   1. Görev Grubunun PSDA’daki temsilcisinin en az iki kişiyle yedeklenmesi modelinin uygun olduğuna karar verildi. Bu aşamada Alişan Burak Yaşar ve Gizem Çetiner’in bu görevi Zerrin Oğlağu ile birlikte sürdürmesi uygun bulundu.
   2. Psikososyal destek için yaralılar dışındaki etkilenenlere ulaşma yolları konuşuldu.
   3. RTAP ÇB üyeleri ve gönüllü listesindeki meslektaşlarımıza geri bildirim verilmesinin uygun olduğu kararlaştırıldı.
   4. Afet anında etkilenen sağlık çalışanları gibi gruplara ulaşmanın yanında hazırlık döneminde hastanelerde (acil ekibi) organize edecek ekiplere, hastane yönetimine ulaşma ve tanıtım hazırlıklı olma konusunda bilgilendirme, ilişki kurma gereği konuşuldu. Akut dönemde yayımlanacak açıklama yazısına “Erken dönemde uygun müdahaleler ve koruyucu yaklaşımların yararlı olduğu bilinmektedir. Etkilenen meslek gruplarına yönelik bu konuda çalışmalar yapılabileceği şeklinde bir paragraf eklenmesinin uygun olduğu konuşuldu.
   5. Farklı disiplinlerle işbirliğinin önemli olduğu ve gerektiğinde PSDA ile ya da ağ içinde yer alan meslek dernekleri ile yardımlaşma modelinin işletilebileceği konuşuldu.
   6. RTAP-ÇB olarak hazırlanacak kılavuz ve 2016 – 2017 döneminde verilecek eğitimin ayrıntıları konuşuldu. Bu iki çalışmanın birlikte yürütülebileceğine karar verildi.
   7. Atatürk Havalimanı patlamasıyla ilgili 20 Temmuz Çarşamba TPD 18:30’ta vaka ve deneyim paylaşım toplantısı yapılmasına karar verildi.
   8. 52. UPK’da RTAP-ÇB adına düzenlenecek etkinlikler konuşuldu.
   9. Aşağıdaki konuların TPD-MYK’ye önerilmesine karar verildi:
      1. Atatürk Hava Limanı Saldırısından etkilenen yaralı olmayan mağdurlara hizmet, danışmanlık vb. şeklinde psikososyal destek vermek için Türkiye Sivil Havacılık Sendikası (Hava-İş), İstanbul Taksiciler Esnaf Odası, Emniyet Sendikası ile resmi bağlantı kurulması önerilebilir. Bu konuda TPD-MYK uygun görürse doğrudan bağlantı kurması uygun olur.
      2. Saldırıdan etkilenen taşeron işçileri hakkında da Hava İş’ten bilgi alınabilir. Bu bağlamda da TPD-MYK Hava İş Sendikasıyla bağlantı kurabilir.
      3. Ağır yük almış sağlık kurumlarına geçmiş olsun “ne yapabiliriz” ziyareti yapılabilir. Bu konuda TPD MYK’nın tutum belirlemesi uygun olur.
      4. Adli Tıp Kurumu’na Adli Tıp Uzmanları Derneği (ATUD) aracılığıyla psikososyal destek verilmesi için ATUD ile bağlantı kuruldu yanıt bekleniyor.
      5. Hastanelerde çalışan kişiler için hastane temsilcilerinin ulaşması
9. 20 Temmuz 2016 AHLP sırasında yaralanan kişiler ve yakınları ile çalışan hastane temsilcileri ile yapılması planlanmış olan toplantı gündeminden farklı başladı. Çünkü 15 Temmuz 2016 günü yaşanan darbe girişimi, bu girişimin bastırılması olayları ardından oluşan yeni durumu kavrama ve gereklilikleri düşünme bakımından görev grubu üyeleri de olayı yoğun bir endişe ve kaygı içinde yaşamış ve farklı şekillerde etkilenmişlerdi. Bu nedenle önce katılımcıların o günlerdeki yaşantıları konuşuldu.  Katılımcıların olayları yaşarken karşılaştığı ve hissettiği zorluklar, taze travmatik deneyimler, sergiledikleri tepkiler ve çözümlerden kaygı bozukluğu ve başka travmatik belirtilerle bize başvurabilecek kişileri anlama ve değerlendirme için ders çıkarma, örnekleme yolu kullanıldı .
10. Darbe girişimi bu girişimi önleyebilmek amacıyla sivil vatandaşların sokağa çıkması sonrasında yaşanan olaylarda yaralananların hastanelerdeki sayısıve durumu konusunda bilgi alınamadı. Darbe girişimi sonrası yaşanan olayların doğurduğu güvenlik kaygısı nedeniyle, başvurunun da az olduğu tahmin ediliyor. Alışılmamış, önlemlerinin düşünülmesi güç yeni bir durumla karşı karşıya olmanın yanında henüz olayların yurt çapında sürüyor olmasından dolayı da duruma uygun tam bir çözümleme ve yapılacakları belirleme çalışması yapılamadı.
11. 20 Temmuz 2016 günü Şahika Yüksel, Mustafa Sercan ve 8 Hastane temsilcisinin katıldığı bir süpervizyon toplantısı yapıldı. Bu toplantıda Atatürk Havalimanı Saldırısında yaralanmış kişileri hastanelerde görüp ruhsal bakım sorumluluğu üstlenen hastane temsilcilerinin gözlem ve yaşantıları yanında, 15 Temmuz Darbesiyle oluşan yeni durumla ilgili kişisel yaşantılar ve tek tük başvuruda bulunan darbe olayları mağduru yaralıların muayene ve gözlemleri de değerlendirildi.
12. Bedensel yaralanmaları olan kişilerin ruhsal durumlarının ruh sağlığı uzmanlarınca değerlendirilmesi ve travmaya bağlı sorunları olan kişilere nasıl yaklaşılacağı konusunda bilgimizin sınırlı olduğu ve bu grubun çok kez izlenmediği düşünüldü. Psikososyal destek konusunun genel tıp alanında çalışan ve travmatik olabilecek mesleki faaliyette bulunan uzmanlar için de gündeme getirilmesi, özellikle Adli Tıp Acil Tıp ve Cerrahi dallarla iletişim kurulması için TTB ye öneri götürülebilir.
13. Toplantı sonunda 15 gün sonra, 3 ağustos 2016 da TPD-İstanbul Şubesi’nde  süpervizyon yapılmasına karar verildi.

Türkiye Psikiyatri Derneği Psikososyal Destek Görev Grubu adına,
Dr. Alişan Burak Yaşar, Dr. Ürün Özer, Dr. Zerrin Oğlağu, Dr. Mustafa Sercan
Dr. Şahika Yüksel