Sürücülerin Psikiyatrik Değerlendirmesi ve Psikoteknik Değerlendirme

Sürücülerin Psikiyatrik Değerlendirmesi ve Psikoteknik Değerlendirme

Son dönemde özellikle kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan meslektaşlarımıza çok sayıda sürücünün psikoteknik değerlendirmeler sonrası sürücü olunmasına uygunluğa dair değerlendirilmek üzere başvurduğu ve bu değerlendirmelere yönelik bir endişe geliştiği anlaşıldığından, bu açıklama hazırlanmıştır.

2016’da sağlık.gov.tr üzerinden yapılan son güncellemede psikiyatri uzmanının düzenleyeceği rapora dair yönetmelikte ‘Psikiyatri uzmanı muayenesinde, “Ruh ve Sinir Hastalıkları Muayenesi” bölümünde “Ruh Hastalıkları” başlığı altında tanımlanan sağlık şartlarındaki esaslara ek olarak, psiko-teknik değerlendirme raporunda yer alan bulguları dikkate alarak, kişinin; algılama, muhakeme etme, karar verme ve tepki verme ile ilgili bilişsel özelliklerinden araç kullanmasını engelleyecek ya da tehlikeli araç kullanmasına yol açabilecek özelliklerinin olup olmadığını araştırır.’ ibareleri yer almaktadır. Buna göre psikiyatrik açıdan düzenlenecek rapor salt psiko-teknik rapora göre hazırlanacak çıkarsaması yapılmamalıdır. Çünkü özünde psiko-teknik değerlendirme sürücülük becerisini saptamak amacıyla yapılır, psikiyatrik bozukluklar dışında kişinin test simülasyonuna uyumu dahil birçok faktörden etkilenebilir. Oysa ki psikiyatri hekiminin düzenleyeceği rapor kişinin sürücülük yapılmasına engel teşkil edebilecek herhangi bir psikiyatrik bozukluğun saptanmasına yönelik olarak hazırlanmalıdır. Özetle psiko-teknik raporlama psikiyatrik değerlendirme ile sağlaması yapılabilecek bir süreç değildir, psikiyatrik raporun içeriği de psiko-teknik rapordan bağımsızdır. Bu sebeple düzenlenecek raporun başında ‘Karayolları Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları İle Muayenelerine Dair Yönetmeliğe göre düzenlendiği’ ibaresinin yer alması uygun olabilir.

‘Karayolları Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları İle Muayenelerine Dair  Yönetmelik’te Mayıs 2015’te Yapılan Düzenlemelere Göre;

(1) Ruh sağlığı hastalıklarından; ister doğumsal isterse hastalığa, travma veya beyin sinir ameliyatına bağlı oluşmuş ağır akıl hastalığı olanlar, zeka geriliği olanlar, demans (bunama) ve/veya yaşlılığa bağlı davranış bozukluğu olanlar, muhakeme, davranış ve uyumu belirgin ölçüde bozacak düzeyde kişilik bozukluğu, dürtü kontrol bozukluğu ve ağır davranış bozukluğu olanlar ruh sağlığı ve hastalıkları uzmanı tarafından değerlendirilir. Buna göre.

1. Sürücü belgesi verilemeyecek durumlar şunlardır;
   1. Zekâ geriliği (IQ düzeyi 79 ve altı),
   2. Bunama,
   3. Dikkat bilinci, duygu ve heyecanı düşünceyi bozan sürekli bir hastalığın ya da ilaç kullanımının olması,
   4. Alkol bağımlılığı olanlar veya alkollü araç kullanmaktan vazgeçmeyenler,
   5. Uyuşturucu veya uyarıcı maddelere bağımlı olanlar veya bağımlı olmasa da düzenli olarak kullananlar.
2. Sürücü belgesinin geçici olarak verilemeyeceği durumlar şunlardır;
   1. Psikotik bozukluk, akut alevlenme dönemlerinde kişinin sürücü belgesi geri alınır. Patolojinin düzelmesi ya da tedaviye yanıtın oluşması için geçecek en az 3 aylık süre sonunda yeniden muayene şartı aranır. Bu sürenin sonunda durumu sürücü olmaya uygunsa 6 ayda bir kontrol şartıyla sürücü belgesi geri verilebilir. Ancak şizofreninin tedavi yanıtı düşüklüğü ve kronikleşme eğilimi göstermesi ya da kullanılan ilaçların giderilemeyen yan etkilerinin varlığı gibi durumlarda sürücü belgesinin kalıcı olarak alınması kararı da verilebilir.
   2. Kanıtlanmış, uzun süreli bir alkol almama döneminden sonra, uzman tabiplerin görüşlerine ve düzenli tıbbi kontrollere başvurularak, geçmişte alkol bağımlısı olan kimselere sürücü belgesi verilebilir. Sürücü belgesinin yenilenmesi de aynı şartlara tabidir.
   3. Alkol, uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanım bozukluğu ya da bağımlılığı olan kişilerde remisyon ölçütleri karşılanana kadar sürücü belgesinin en az 6 ay süreyle geri alınmasına karar verilir. Remisyon sonrası hastalığın gidişatı, yeti yitimi ve kullanılan ilaçların özelliklerine göre kontrol süresi belirlenir. Tedavi yanıtı düşük ve kronikleşme eğilimi göstermesi ya da kullanılan ilaçların giderilemeyen yan etkilerinin varlığı gibi durumlarda kalıcı olarak sürücü belgesinin alınması kararı verilebilir.
   4. Bipolar duygu durum bozukluğu, psikotik özellikli depresyon durumlarında:  kişinin durumuna göre akut dönemlerde sürücü belgesinin geri alınmasına karar verilir. Subakut ve remisyon durumlarında sürücü belgesi kontrol muayeneleri koşuluyla geri verilir. Kontrol muayenelerinin süre ve aralıklarının raporda belirtilmesi gerekir.
   5. Dürtü denetimi bozukluğu, patlayıcı dürtü bozukluğu, sınır kişilik (dürtüsellik yüksekse), antisosyal kişilik (dürtüsellik yüksekse) bozukluklarında kalıcı olarak sürücü belgesinin geri alınmasına karar verilebilir.
   6. Bu bentte tanımlanan durumlara sahip sürücülere ikinci grup sürücü belgesi sınıfları verilemez, ambulans, resmi veya ticari araç kullanamazlar.
   7. Bu bent kapsamında sürücü belgesinin geri alınmasına ilişkin verilen kararlar hakkında 4 üncü maddesinin on birinci fıkrası kapsamında bildirimde bulunulur. (4/11.fıkra: Bu Yönetmelik kapsamında Sağlık Bakanlığınca Emniyet Genel Müdürlüğüne yapılacak bildirimler alt yapının uygun olması halinde elektronik sistem üzerinden yapılır. Bu durumda ayrıca yazılı olarak bildirimde bulunulmaz. Elektronik sistem üzerinden bildirimin mümkün olmadığı durumlarda bildirimler yazılı olarak sağlık kuruluşları tarafından en yakın trafik tescil kuruluşuna yapılır.”)

İlgili mevzuata buradan ulaşılabilir.

Bu bilgiler ışığında psikiyatrik raporların düzenlenmesine açıklık getirilmiş olması umularak gelişmelerden yine meslektaşlarımız haberdar edilecektir.

Türkiye Psikiyatri Derneği Sürücü Belgesi ve Psikiyatrik Muayene Görev Grubu adına
Dr. Burcu Rahşan Erim