SOMA MADEN KAZASI 14.05 .2014 TARİHLİ İLK RAPOR
OLAY
13.05.2014 tarihinde saat 15:10 sularında Manisa’da Soma Kömür İşletmelerine bağlı Eynez bölgesi maden ocağında ,şu anki bilgilerimize göre yer altı trafosunun patlaması nedeniyle bir göçük meydana gelmiştir. Kesin olmayan bilgilere göre yaklaşık 350 kişinin öldüğü öğrenilmiş olup bu sayının maalesef 400 olması beklenmektedir.
DURUMA İLİŞKİN BİLGİ
Bölgede iki kömür işletmesi bulunmakta. İmbat Maden 5000 kişi, Soma Kömür İşletmeleri 6000 kişi çalışmakta. Eynez bölgesinde toplam 2900 çalışan( maden işçisi, şoför , mühendis , koordinatör,sekreter vs.) var. İşyeri hekiminden alınan bilgiye göre maden işçileri 3 vardiya halinde ve her vardiyada 550 kişi olarak çalışıyor. Vardiya değişiminin 15:30 da olduğunu söyleyen işyeri hekimi, iddia edildiği gibi olayın vardiya değişimi sırasında olmadığını bildirdi. Olayın meydana geldiği tünel yaklaşık 2,6 km uzunluk ve 350 m derinlikte.
Kurtarma ekibi olarak işletmenin 50 kişiden oluşan kendi madenci ekibi var.En derine onlar ulaşabiliyor. Özel malzemeleri , oksijen çantaları var. AFAD ve UMKE daha yüzeyelde çalışabiliyor. Sonuç olarak bu 3 ekip kurtarma ekinde çalışıyor. Ancak yangın , karbonmonoksit ve bölgeye ulaşmanın güçlüğü nedeniyle kurtarma çalışması uzun soluklu yapılamıyor. Kurtarma ekibinin de çalışma sırasından fiziki koşullardan oldukça etkilendiği görülüyor.
İkinci gün Maden göçük alanında AFAD konteynırında , canlı olarak ulaşılan kişilerin bulunduğu hastaneler ve sağlık durumuna ilişkin bilgi içeren listelerin hazırlandığı ve duvarlara asılarak kişilerin bilgiye ulaşması sağlandığı görüldü. Bu durumun varolan kargaşanın azaltılması açısından fayda sağladığı görüldü.
Soğuk Hava Deposu’nda büyük bir salonda , cesetlerin fotoğrafları numaralandırılarak barkovizyondan gösteriliyor yakınların cesetleri tespit etmesi isteniyordu. Afet ortamında ölenlerin bilgisine çabuk ulaşılmasını sağlamakla birlikte bu yöntemin kişileri travmatize edeceği ve sonraki aşamada ptsb açısından riskli olduğu düşünüldü.
DEĞERLENDİRME SÜRECİ
Haberi aldıktan sonra Manisa’dan özel araçla TPD travma birimi, TPD MYK ve Kamu Hastaneler Birliği Sekreterliği’ nden bölge hastanesi çalışanı olma görevleriyle yola çıkıldı Hira Selma Kalkan , Şahut Duran ve Betül Eliküçük ‘den oluşan ekip 23:30 sularında bölgeye intikal etti. Celal Bayar Üniversitesi’den psikiyatri asistanları Siğnem Öztekin ve Talat Sarıkavak hastane aracıyla aynı saatlerde bölgeye ulaştı.
Soma Devlet Hastanesi’nde çalışan psikiyatri uzmanları Asusinem Kırdök , Haluk Cirit ile ve Soma Devlet Hastanesi yöneticisi Rüştü Parlakgüneş ile görüşüldü. Şuan için psikiyatrik başvuru olmadığı ancak insanların kaygılı olduğu bildirildi. O an için olayla ilgili 28 yaralının bulunduğu, bunların bir kısmının kurtarma ekibinden oluştuğu bilgisi alındı. Hastane dışında büyük kalabalık ve kargaşa mevcuttu. Kolluk güçleri hastanenin etrafında güvenlik için azami çaba harcıyordu. Soma Devlet Hastanesinde acilinde psikiyatri triajı oluşturuldu. Mevcut psikiyatr ve psikologlarla afet durumunda yapılabileceklere dair bilgi verildi, işbölümü yapıldı.
Soma Merkez’den yaklaşık 20 km uzaklıkta bulunan göçük alanına gidildi. Kurtarma ekibi, ambulans ve madenci yakınlarından oluşan büyük bir kalabalık vardı. Kızılay sorumlusu Meriç Gözden ile , 112 hekimiyle , AFAD sorumlusuyla , UMKE görevlileriyle , işyeri hekimiyle görüşüldü. Şimdilik bu bölge için kurtarmanın önemli olduğu düşünüldü. Kurtarma ekibinin ulaştığı kişilerin çoğunlukla ex olduğu ve cesetlerin Kırkağaç ‘ta bulunan soğuk hava depolarına götürüldüğü , yaralıların çevre hastanelere ulaştırıldığı öğrenildi.
Acil eylem planı olarak 3 noktada bir hafta süreyle psikososyal destek birimi kurulması düşünüldü:
1- Soma Devlet Hastanesi.
2- Maden Göçük Alanı
3- Kırkağaç Soğuk Hava Deposu
İlk etapta çok sayıda psikolog bölgeye geldiğinden kişilerin efektif çalışabilmesi için bir kısmı dinlendirilip bölgelere dağılımı sağlandı.
14. 05. 2014 tarihinde MRSH başhekimi Ahmet Ayer bölgeye intikal etti. Manisa Devlet Hastanesi Yöneticiliği kriz koordinatörü, Manisa Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesi Yöneticiliği psikososyal destek koordinatörü görevlerini üstlendi.
Bölgeye bir anda çok fazla sağlık çalışanının görevlendirildiği görüldü, bu durum sevindirici olmakla birlikte, çalışanların çokluğu ve ne yapacağını bilmemeleri nedeniyle kargaşaya neden olacağından , tespit edilen gereksinim kadar sayıda kişinin görevlendirilmesi, kişilere afet durumunda yapılacakların bilgisi verilmesi ve emek gücünün sağlıklı organize edilebilmesi amacıyla, kişilerin 12 saat süreyle çalışması uygun görüldü. Koordinasyonun tek elde tutulması sağlandı. MRSH Başhekim yard. Selin Demet bölgeye ulaşacak sağlık çalışanlarının koordinasyonunu yaptı. MRSH yöneticiliği ve Soma Devlet Hastanesi yöneticiliği ulaşımı sağladı. Ek ilaç gereksinimi MRSH tarafından tedarik edildi.
14. 05 2014 tarihinde 15:25 sularında Sağlık Bakanı ve Sağlık Bakanlığı Müsteşarı ile toplantı yapıldı. Sağlık Bakanlığı Müsteşarı ile yapılan toplantıya Kriz Koordinatörü Ahmet Ayer, Manisa Kamu Hastaneler Birliği Tıbbi Hizmetler Başkanı Leyla Arıcı, Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü’nden Yıldız Bıyıklı, AFAD sorumlusu Cem Ural, CBÜ öğretim görevlileri Psikiyatr Murat Demet , Çocuk Psikiyatristi Şermin Yalın Sapmaz, TPD Ruhsal Travma ve Afet Psikiyatrisi Çalışma Birimi Koordinatörü Hira Selma Kalkan , Kızılay Psikososyal Destek Birimi sorumlusu Meriç Gözden , Türk Psikologlar Derneği’nden Nedret Öztan, Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği’nden Turgay Çavuşoğlu katıldı. APHB çalışmaları ve afete müdahale ile ilgili bilgiler ve deneyimler aktarıldı. APHB eylem planı anlatıldı. Varolan ekiple , ASP, Sağlık Bakanlığı ve STK ‘dan oluşan birçok kurumun bir arada çalışabileceği bir plan hazırlandı.
EYLEM PLANI
Cenazelerin defnedilmesinden sonra , 8. gün evlere temel olarak taziye ziyareti olacak ve durum tespiti, ihtiyaç gereksinimi ve değerlendirme yapmak amacıyla ilk ekip oluşturulması kararlaştırıldı.
Gönüllülerden kurulacak ekibin 1 psiyatrist, 1 psikolog, 1 SHU ‘dan oluşmasına karar verildi. Yaklaşık 400 ailenin etkileneceği varsayılarak 400 ev gezisi olacağı , 20 ekip kurulursa herkesin bir günde 4 ev ziyareti yapacağı uygun görüldü. Bunun için her derneğin gönüllülerini belirlemesi ve 16 05 2014 de gönüllülere eğitim verilmesine karar verildi. Kronik dönemde aile hekimlerinin rolünün önemli olacağı ve travma konusunda bilgilendirilmelerinin önemli olduğu düşünüldü. 17. 05 2014 tarihinde bölgenin aile hekimlerine travma ve ilişkili durumlarla ilgili eğitim verilesi kararlaştırıldı. Aile ziyaretinde bulunan ekiplerin daha sonra aile hekimlerini bilgilendirmesi uygun görüldü.
RİSK GRUPLARI
1- Madenden canlı kurtarılan işçiler. Travma ve ilişki durumlarla ilgili olarak takip edilmesi, hastane ziyareti, destek olunması.
2- Yakın kaybı olanlar. Ev ziyaretleri ve psikososyal destek açısından bilgilendirme, gerektiği takdirde tedavi alınacak birimlere ulaşım konusunda bilgilendirme.
3- Vardiya dışında olan , hali hazırda çalışan işçiler. Kaçınma , korku endişe açısından değerlendirme ve destek.
4- Yardım çalışanları (sağlık çalışanları, ruh sağlığı çalışanları, kurtarma ekipleri, medya çalışanları, defin işlemleri ile ilgilenen görevliler)
Erken Dönem
İlk 7 gün
a- 3 ayrı noktada psikososyal destek sunulması
1- Soma Devlet Hastanesi. 2 psikiyatr, 3 psikolog , 2 sosyal hizmet uzmanından oluşan bir birim oluşturuldu. Acil serviste bir oda hazırlandı. Sorumlu bir hemşire belirlendi. Triajda görev yapacak başka bir hemşire organize edildi. Kayırt tutmanın önemli olduğu vurgulandı. Kayıt defteri açıldı.
2- Maden Göçük Alanı. 2 psikiyatr, 2 pikolog , 1-2 sosyal hizmet uzmanından oluşan psikososyal destek birimi oluşturuldu. İşyeri hekimliği binasında bir oda oluşturuldu. Çalışanlara afet durumuna ilişkin bilgi aktarıldı , şema oluşturuldu ,
3. Kırkağaç Soğuk Hava Depo. Bölgede var olan 2 UMKE çadırında psikososyal destek birimi oluşturuldu. 2 psikiyar, 3 psikolog, 2 sosyal hizmet uzmanından oluşan birime gerekli bilgiler verildi , kaytr defteri oluşturuldu , iletişim bilgileri verildi
b- Cenazelerin defnedilmesinden sonra, 8. gün evlere temel olarak taziye ziyareti olacak ve durum tespiti, ihtiyaç gereksinimi ve değerlendirme yapmak amacıyla ilk ekip oluşturulması
Gönüllülerden kurulacak ekibin 1 psiyatrist, 1 psikolog, 1 SHU ‘dan oluşmasına karar verildi. Yaklaşık 400 ailenin etkileneceği varsayılarak 400 ev gezisi olacağı, 20 ekip kurulursa herkesin bir günde 4 ev ziyareti yapacağı uygun görüldü.
c- Her dernek tarafından gönüllülerini belirlemesi ve gönüllere hazırlık amacıyla 16.05. 2014 tarihinde eğitim verilmesi
d- Uzun dönemde aile hekimlerinin rolünün önemli olması nedeniyle 17. 05. 2014 tarihinde bölgenin aile hekimlerine travma ve ilişkili durumlarla ilgili eğitim verilmesi ve aile ziyaretinde bulunan ekiplerin daha sonra aile hekimlerini bilgilendirmesi uygun görüldü.
Orta ve Uzun Dönem
a- Yerel kapasiteyi artırmaya yönelik eğitim çalışmaları
b- 6 ay sonra hane ziyaretlerinin tekrarlanması
c- 6 ay sonra aile hekimleri ve bölgede çalışan ruh sağlığı çalışanları ile değerlendirme toplantısı yapılması ve aile hekimlerinin belirli aralıklarla rapor hazırlamaları
ÖNERİLER
Tespit edilen risk grupları yanı sıra böyle büyük bir afetten tüm Türkiye halkının etkileneceği aşikardır. Tv karşısında yaşanan ikincil travma unutulmamalıdır. Halka temiz ve doğru bilginin verilmesi, sağlık hizmetlerine ulaşımın gösterilmesi ve adalet duygusunun onarımı için yapılacak çalışmalar önemlidir.
11 bin kişinin istihdam edildiği maden ocaklarında çalışan işyeri hekimlerinin desteklenmesi ve travma ile ilgili bilgilendirilmesi önemlidir.
Türkiye Maden İşçileri Sendikasının özellikle adalet arayışı sürecinde önemi vardır. Sendika avukatları bir süre sonra sürece dahil olacak ve ikincil travmatizasyona maruz kalacaktır. Avukatların desteklenmesi ve travma ile ilgili bilgilendirilmesi önemlidir.
Bölgede çalışacak sağlık ekibinin desteklenmesi ve travmaya ilşkin bilgilendirilmesi ve eğitimi önemlidir.
Kronik dönemde, aile hekimleri, işyeri hekimleri, bölge sağlık çalışanları, öğretmenler travma konusunda, ortaya çıkacak sorunlar açısından bilgilendirilmeli ve uygun eğitimin desteğin ve eğitim verilmesi sağlanmalıdır. Türkiye halkının yapılan çalışmalar ve adaletin temini açısından bilgilendirilmesi önemlidir.
Hira Selma Kalkan
TPD Ruhsal Travma ve Afet Psikiyatrisi Çalışma Birimi